Toprak Hazırlama

Bitkiler toprakta yaşayan hareketsiz varlıklardır. Yetişme ortamı bitkilerin doğal yaşama ortamı olup, ihtiyaç duyulan su ve besin maddelerinin sağlandığı yerdir.  Bitkiler doğal yaşama ortamlarında tropikal bölgelerden soğuk iklim kuşaklarına kadar geniş alanlarda yayılış gösterirler. Nadide süs bitkileri, dış ortamlardan iç mekanlara alındığında gelişmeleri için gerekli ortam sağlanmalıdır. Farklı bitkiler farklı topraklarda ve iklim koşularında yetişebildiklerinden özel yaşama koşulları sağlanmalıdır. Saksıda yetiştirilen bitkilerle, açık alanlarda yetiştirilen bitkiler arasında yetiştirme şartları bakımından önemli farklar vardır. Saksıda yetiştirilen bitkilerde toprak dar ve yüzeysel kaplara yerleştirildiğinden gözeneklerin hacimsel oranları değişir. Buna bağlı olarak toprağın su tutma kapasitesi artar, havalanma oranı ise azalır.
Bu nedenle saksı topraklarının hazırlanmasında, drenajı arttırmak, buna bağlı olarak havalandırmayı geliştirmek için, çeşitli materyallerle toprağı ıslah etmek mümkündür.
Dış mekanlarda yetiştirilen bitkilerin topraklarında böyle bir ıslah çok güç ve pahalı olmasına rağmen, saksılılarda kullanılan toprağın ıslahı daha kolay ve ekonomiktir.

İyi bir yetişme ortamı hazırlanması için aşağıdaki özellikler göz önünde tutulmalıdır.

• Ortam gözenekli ve iyi drenaj özelliğine sahip olmalıdır. Sulama aralıklarında bitki için yeterli rutubet tutulabilmelidir.
• Çözülebilen tuzlar nispeten düşük düzeyde olmalıdır. Fakat bitki gelişmesi için yeterli element ilavesi ve değişme kapasitesi özelliğine sahip olmalıdır.
• Her bitki için standart su ve ticari gübreleme programının yapılabilmesi için hazırlanan her yetişme ortam yığınının iyi karışmış ve karışım oranlarının bellirli olması gereklidir.
• Ortam, toprak hastalıkları, zararlılar, nematod ve yabancı ot tohumları ile bulaşık olmamalıdır.
• Dezenfeksiyon sonucunda bozulmamalıdır.

Harç Hazırlamada Kullanılan Materyaller:

 Toprak: Bitki toprağı katı, sıvı ve gaz halindeki maddelerin karışımından meydana gelmiştir. Toprak, yapısal olarak organik ve inorganik maddeleri kapsamakta, organik kısmı hem canlı hem cansız organizmalardan oluşmaktadır. İnorganik maddeler kum ve kayaların fiziksel ve kimyasal etkileri sonucunda parçalanarak toprağın bir bölümünü meydana getirmektedir. Toprağın sıvı kısmında besin maddeleri ve su bulunmaktadır. Oksijen ve karbondioksit içeren toprağın gaz kısmı da bitkilerin büyümesi için çok önemlidir. Gaz kapsamı yeterli olan topraklarda bitki kökleri daha iyi gelişmekte ve aerobik mikroorganizmalar iyi çalışmaktadır. Toprak yapısında kum, silt ve kil belirli oranlarda bulunmalıdır. Toprağın bütün kütlesi içerisinde inorganik parçaların oranı, toprak biliminde, toprak bünyesi terimiyle ifade edilmektedir. Süs bitkileri yetiştirilip büyütülmesinde, bitki cins ve türlerine göre değişen farklı toprak bünyesine ihtiyaç duyarlar.
Kum: Kum çapları 0.05-2.00 mm olan kaya parçacıklarından oluşmaktadır. Kumun esas maddesi silistir. Büyüme ortamı olarak iyi havalanma ve drenaj şartlarını sağlar. Kum genellikle çeliklerin köklendirilmesinde, kaktüs ve sukulent bitkilerin büyüme ortamı olarak kullanılmasında ayrı önem arz eder.
Çiftlik Gübresi: Çiftlik gübresinde protein ve diğer nitrojenli bileşikler çok yüksektir. Bu nedenle bitkilere önemli ölçüde besin maddeleri sağlarlar. Uygulamaya hazır bir ton çiftlik gübresi ortalama 6 kg N,1.5 kg P ve 4.5 kg K sağlar. Ayrıca bitkiler için yeterli iz elementleri de ihtiva eder.
Turba: Turba, su bitkilerinin çeşitli olaylar sonucunda toprak ya da bataklıklar içerisinde kalarak parçalanması elde edilen materyaldir. Turbalar ham maddesine bağlı olarak parçalı, taneli ve lifli yapılarda olabilmektedir. Kuvvetli asit reaksiyon gösteren turbalar iç mekan bitkileri için ideal yetiştirme ortamı olarak kullanılmaktadır. Turbalar besin maddelerince yetersiz olmalarına karşın fazla miktarda su tutabilme özelliğine sahiptir. Büyüme ortamı olarak sadece turba kullanılmayıp genellikle diğer ortamlarla karışım yapılmalıdır.
Sfagnum Yosunu: Sfagnum papillosum ve S. palustre gibi bataklıkbitkilerinin kurutulması ve bazı işlemlerden geçirilmesiyle elde edilen bir büyütme ortamıdır. Sfagnum yosunları kendi ağırlıklarının 15-20 katı kadar su tutma özelliğine sahiptir. Materyalin mineral maddelerce yetersiz oluşları nedeniyle büyüme ortamı olarak kullanıldığında, ilave gübreleme yapılmalıdır.
Vermikulit: Büyüme ve köklendirme ortamı olarak kullanılan vermikulitin esas maddesi mikalı mineraldir. Su tutma özelliği çok yüksektir.
Perlit: Köklendirme ortamlarında en çok kullanılan perlit, volkanik orijinli bir maddedir. Süngerimsi bir yapıya sahip olan perlit, hafif tekstürlü ve bol gözeneklidir. Uygulanan bitki besin maddelerini absorbe ederek bitki emrine hazır tutar. Yetiştiricilikte geniş kullanım alanlarına sahiptir. Türkiye’de çok geniş perlit yatakları vardır. Bu nedenle bol ve ucuz olarak temin edilebilir.
Torf: bataklık alanlarda bitki ve hayvan kalıntılarından üç bin yıl ile on bin yıl arasında oluşan organik maddedir.
Kompost: Çeşitli bitkisel ve hayvansal atıkların belirli bir metoda göre çürütülmesi ile elde edilen kompost değerli bir yetiştirme ortamıdır. 
Yaprak Kompostu: Yaprak kompostları iç mekan bitkileri için büyüme ortamı olarak ayrı bir öneme sahiptir. Kompost yapılırken genellikle yaprak kullanılmasına karşın ince öğütülmüş dal ve sürgünlerde kompostta yer almalıdır.
Öğütülmüş Ağaç Kabukları: Marangozhane yan ürünlerinin belirli oranlarda nemlendirilmesi ve olgunlaştırılmasıyla elde edilen bitki büyüme ortamlarıdır.

Süs Bitkilerinde Kullanılan Toprak Karışımları

Süs bitkilerinde, büyüme ortamı olarak saksı topraklarının yada harçlarının hazırlanması oldukça önemlidir. Harcın hazırlanmasında bitki toprağına; turba, yaprak kompostu, vermikulit, torf, sfagnum yosunu, kum, funda toprağı, iyi yanmış çiftlik gübresi, öğütülmüş ağaç kabukları gibi maddeler ilave edilmektedir.

İdeal Toprak Karışımında Aranan Özellikler

• Bitki kökleri arasında yeterli hava sirkülasyonu sağlanmalıdır.
• Ortamda yeterli su tutulmalı ve fazlası sızdırılmalıdır.
• Bitkiye, büyümenin değişik devrelerinde yeterli besin maddesi sağlanmalıdır.
• Toksik maddeler bulunmamalıdır.
• Hafif tekstürlü olmalıdır.

Pratikte En Çok Kullanılan Bazı Toprak Karışımları
Köklenmiş Çelikler ve Fideler İçin.
1 kısım kum
1 kısım tınlı toprak
1 kısım turba veya yaprak kompostu
Salon ve Saksı Bitkileri İçin
1 kısım kum
2 kısım tınlı toprak
1 kısım turba veya yaprak kompostu
½ kısım iyi yanmış sığır gübresi
Asit Karakterli Topraklarda Yetişen Bitkiler İçin
2 kısım kum
2 kısım tınlı toprak
2 kısım turba
1 kısım yaprak kompostu
½ kısım yanmış ahır gübresi
Su İhtiyacı Az Olan Bitkiler İçin
4 kısım tınlı toprak
3 kısım turba yada orman altı toprağı
2 kısım kum
1 kısım çakıl
Su İhtiyacı Çok Olan Bitkiler İçin
4 kısım turba
2 kısım kum
1 kısım tınlı toprak
½ kısım iyi yanmış sığır gübresi
½ kısım Sfagnum yosunu

Süs bitkileri için ideal anlamda saksı toprağı hazırlanmasında farklı karışımlar kullanılmaktadır. Daha önce belirtilen toprak karışımları dışında farklı karışımlar kullanılmaktadır. Daha önce belirtilen toprak karışımları dışında formüle edilmiş bir çok toprak karışımları bulunmaktadır. Bu karışımlar içinde  en tanınmış olanlardan biri de “John Innes” (J.I.) toprak karışımıdır. J.I. toprak karışımının özelliği bitkileri geliştirici, büyütücü ve çiçeklenmeyi arttırıcı özelliklere sahip oluşudur.

John Innes Saksı Harcı
7 kısım tınlı toprak
3 kısım turba
2 kısım kum
Bu karışıma öğütülmüş kireç tozu ve makro besin elementleri (azot, fosfor ve potasyum) eklenmektedir.

Diğer Toprak Karışımları

• Yalnız turba toprağı (Begonya, Kroton, Sikas, Dracena ve Ficus)
• Yarısı turba, yarısı ince dere kumu
• 1 kısım turba, 1 kısım ince dere kumu, 1 kısım çürümüş yaprak harcı (Agav, Aspidistra, Siklamen Atlas Çiçeği, Çanta Çiçeği, Föniks ve Palmiye)
• Yarısı kestane çürüğü, yarısı funda
• Bahçe toprağı
• Yarısı bahçe toprağı, 1 kısım turba, 1 kısım yaprak çürüğü
• Yarısı kumlu toprak, yarısı çürümüş yaprak
• 3 kısım bağ toprağı denilen kırmızı renkli toprak,1 kısım yanmış gübre
• 1 kısım odun kömürü tozu karıştırılmış 2 kısım bahçe toprağı, 1 kısım yanmış gübre
• 1 kısım ince kesilmiş yosun ve biraz ince kömür tozu, bir kısım lifli turba

Hazırlayan:M. Murat HOCAGİL , Ziraat Yüksek Mühendisi