BiR BAHÇE PROJESi YAPARKEN NELERE DİKKAT ETMELİYİZ?

BiR BAHÇE PROJESi YAPARKEN NELERE DİKKAT ETMELİYİZ?

Bahçe projesine başlamadan önce, tasarımcının önceden saptaması gerekenler:

* 1- Bahçe sahibinin istekleri
* 2- Hangi amaç için hazırlandığı
* 3- Maddi olanaklar
* 4- Bahçe yapılacak arazinin civarındaki zeminin toprak yapısı, bitki materyali ve
bu bitki materyali ile yapılacak olan kompozisyon.
* 5. Klimatolojik koşullar (meteoroloji bültenlerinden)
* 6- Yol, su, elektrik ve yerleşim durumu
* 7- Bahçe içinde ya da kenarındaki bina ve binaların konumları. Giriş, oturma, yatak,
misafir odası, salon, teras, WC yerleri
* 8- En önemlisi de yukarıda belirttiğimiz röleve planının hazırlanmış olması


Bütün bu bilgi ve doneler toplandıktan, derlendikten sonra proje tasarımına gerçilebilir.

Projelendirilecek saha ister park yapılacak kadar büyük, isterse bahçe yapılacak kadar küçük olsun, başlıca iki bölümden oluşur


1- Bahçenin inşaat alanı: yollar, oturma üniteleri, spor ve oyun alanları, kameriyeler, örtülü aller, pergolar, duvarlar, havuzlar, taş üniteleri vs.

2- Yeşil alanlar: Ağaç, ağaççık gruplan, parterler, korbeyler, çitler, çim alanları gibi toprağın işlenmesi, iyileştirilmesi (gübreleme, sulama), toprağın devamlı bakımını gerektirecek mahaller.


Bütün bu hazırlık çalışmaları bittikten sonra daha evvel yapmış olduğumuz röleve planı ozalit kopyası üzerinde çizime başlayabiliriz. Bu çizimin yumuşak, silinebilir kursun kalemle eskiz olarak hazırlamakta olduğumuzu unutmayalım. Bahçemizde mutlaka bir ev, bir okul, bir kışla, bir köşk, vs. bina vardır. Yukarıda da belirttiğimiz gibi önce bu bina ya da binaların piyeslerini plan üzerinde belirtiriz. Bunların; giriş (hol), oturma odası, yatak odaları, misafir odası-salon, mutfak, banyo, WC, balkon, teras ile eklentileri (garaj, müştemilat, kömürlük gibi) den ibarettir. Bahçenin düzenlenmesi ve tasarımında bu piyeslere göre kompozisyonlar üretilebilir. Bilindiği gibi ev ve bahçe bir bütün olarak YAŞAM MEKANInı oluştururlar.

Ev-bahçe kompozisyonunda 4 ana unsur dikkate alınarak buna göre 4 ayrı bölüm düşünülmelidir:


1- Giriş : Kapı, ön bahçe, giriş yollan, varsa öndeki teras, balkon ile antre.

2- Genel Yaşam : Oturma odası, yemek odası, salon, bahçenin en büyük bölümü, su ve taş üniteleri.

3- Özel Yaşam : Yatak odaları, banyo, WC , dinlenme teraslan ile bunların baktığı bahçe kısmı.

4- Çalışma ve Uğraş : Mutfak, çalışma odası, çocuk bahçesi, çamaşır asma mahalleri, vs.


Giriş, cadde ve sokaktan girilen bahçe kapısı ile evin antresine bakan ön bahçe bölümüdür. Bahçe kapısı genelde gabari normunun (1.50x2.50) içinde kalacak şekilde pergola ile örtülebilir. Pergolanın iki yanından sarıkçı bitkilerle güzel bir kompozisyon yapılır.

Bu sarılıcılar kımızı tonlarında boru gibi çiçek açan acem borusu (Capsis radicans), çok güzel kokan hanımeli (Lonicera peiclymenunL L.etrusca, L.tataricum); yurdumuzun güney bölgelerinde mor ve kalıcı çiçekler açıp çok seri büyüyen gelin duvağı (Bougain villea glabra), mor salkım (Wisteria polystachia), sarmaşık gülü (Rosa wichuriana) gibi türler olabilir.

Bunların seçiminde arkadaki binanın rengi ile uyum sağlayacak ve birbiri ile kontras yaratacak olması gibi hususlar dikkate alınmalıdır Marmara bölgesi için en iyisi; bir taraftan acem borusu, öbür yandan mor salkımla pergolanın sardırılmasıdır.

Kapı ile ev arasında 2 m. genişliğinde bir yol, yolun iki tarafına şimşir (Buxus sempervirens), kurtbağı (Ligustrum spp) gibi makasla form verilebilen bitkilerle bordur yapılır. Yol; derzli kaplama taş ya da cüruf dökülüp silindirlenmiş ya da delikli yapay taşlardan inşa edilmelidir.

Bahçenin hiçbir bölümünde beton, asfalt, vb. malzeme kullanılmamalıdır. Hatta imkan nisbetinde beton duvarlardan bile uzak durmalı, böylece toprağın her noktada hava ile teması azaltılmamak, dolayısıyla köklerin rahatlaması sağlanmalıdır.

Ön bahçede daha çok herdem yeşil ağaçlar tercih edilmelidir. Arka planda kalacak yapının keskin hatalarını kapatacak şekilde ve türde ağaç ve çalılar seçilir. Ağaçların örneğin 10-20 sene sonra binanın önünü kapayabileceği gözönüne alınarak buna göre bir seçim yapılır.

Form seçiminde binanın yükseldiği dikkate alınır. Yüksek binaların önüne sütun formlu (fastigiata) ağaç türleri getirilmelidir- ön bahçede Albizzia julibrissima (Gülibrişim), Magnolia obavata (Beyaz çiçekli manolya), Magnolia soulengeana (yaprak döken manolya), Acacia dealbata (Mimoza, gümüşi akasya); Betula alba (Huş); güney bölgelerimizde, Accacia cyonophylla (Kıbrıs akasyası), gibi ağaç ve ağacçıklar önerilir. Çalı formunda ve bodur bitkiler olarak da; Evonymus japonica (iğ ağacı), Crataegus pyracantha Lalandei (sarı meyveli ateş dikeni), Crataegus pyracafltha Yunnanense (Kırmızı meyveli ateş dikeni), Viburaum tinus (herdem yeşil kartopu) gibi bitkiler kullanılmalıdır

Arka bahçe, bahçe ünitelerinin en büyük, en görkemli ve asıl bölümüdür. Evin salon ve oturma odasının görüş alanı içinde olup, göz zevkine, dinlenme gereksinimine en çok muhatap olması yönünden bu bölüme aynı bir önem verilmelidir. Oturulan odadan ya da eğer varsa arka balkon veya terastan seyredilmeye değer değişik ve orjinal objeler kullanılmalıdır.

Ağaçlara, çiçeklere bakınca insanın bir yağlıboya resim seyrediyormuscasına estetik duygu ve heyecanlara kapılmasını sağlayacak kompozisyonlar yaratılmalıdır. Bunlar) figür, renk itibariyle hem uyum içinde olmalı, hem de yıllarca bakıldığı halde monotonluk duygusu vermeyecek mükemmeliyette olmalıdır. Değişik mevsimlerde, değişik renkte çiçek açan bitki materyalleri dikilmelidir. Havuz ya da benzen su tesisleri geometrik şekilden çok naturel havası veren informal olmalıdır, içinde balıklar, fıskiyeler, şadırvanlar, yardımcı havuzlar, dallan soya değen bir salkım söğüt (Salix babylonica) ya da içinde nilüferler v.s. havuzun daha değişik ve daha güzel görünümünü sağlar. Bir pingpong topunu devamlı yukarı fırlatan ve bunu dışarı atmak istercesine fışkıran bir fıskiye insanı devamlı oyaladığı gibi, denizde balık tutmak kadar, teşbih çekmek kadar da dinlendirir.

Havuzun naturel taşlarla (traverten gün) kaplanması, çevresinin kayrak taşlarıyla döşenmesi, içinde ördekler, kuğular yüzüyor olması havuza pastoral bir hava verir. Ya da havuz çevresinde Agav, zakkum (Nerium oleader) gibi subtropikal bitkiler insana sıcak ülkeleri, sıcak yaz günlerini anımsatacağı için hoş bir duygu uyandırır.

Arka bahçenin gerisinde binalar varsa, ön bahçede olduğu gibi burada da yüksek boy yapan piramit ve yassı formlu ağaçlarla bu binaların görüntüsü kısmen kapatılarak güzelleştirilebilir. Bu ağaçlar. servi (Cupressus sempervirens var. pyramidaalis), Mavi Arizona Servisi Cupressus arizona var. Glauca) At kestanesi (Aesculus hypocastanum), çabuk büyüyen fıstık çamı (Pinus pinea). Manolya (Magnolia grandiflora) v.b. taksonlar olabilir. Kullanılan canlı, cansız materyaller birbirini örtmeyecek şekilde ve oturduğumuz yerden rahatlıkla görülebilecek gibi tertiplenmelidir. Oturma yerleri, kameriye, taş bahçesi (Roc garden) vb. objeler de bu zonda düşünülebilir. Kısacası bu bahçe bolümü PEYZAJın rükünü oluşturur.

Özel yaşamla ilgili ön bahçeye yatak odaları, banyo, WC. gibi piyesler baktığından, bu bahçe zonu en önemsiz bir bölüm olarak kabul edilir. Burada güneşi siperleyen, rüzgarı kesen, gölge yapan, yaz sıcağında altında uyunabilecek, yemek yenilebilecek türden boylu ve sağlam gövdeli ağaçlar seçmeliyiz, ön bahçeye küçük, minyatür bir havuz, pergola da düşünülebilir. Özellikle izmir ve daha güneydeki bölgelerde Yalancı Karabiber ağacı (Schinus molle). Hurma (Phoneix canariensis), İzmir Akasyası (Accacia rexinoides), Glavillea robusta... çok güzel görünüm verirler.

Bahçenin diğer önemli bir bölümü de gene arka bölümdeki küçük bahçe kısmıdır. Burası mutfak, garaj gibi hizmet piyeslerine açılır. Bu ünitede, çocuklar için oyun alanları, kümes, çamaşır kurutma mahalleri, v.b. toplanır. Burasının büyük arka bahçe ile yeşil ve canlı duvarlarla ayrılması iyi olur. Bu duvar için örneğin Pittosporum tobira, taflan (Evonymus japonica), porsuk (Taxus baccata), mazı (Thuja orientalis) v.b. dikilebileceği gibi; 1.5 m. yüksekliğindeki bir tel çit çekilip bu çitin iki tarafına sarılıcı bitkilerle örtü temini bir alternatif olarak düşünülebilinir. Bu sarılıcılar: sarmaşık (Hedera helix) Amerikan sarmaşığı (Ampelopsis quinqilolia), çoban değneği (Polygonum baldschunicum); yurdumuzun Doğu Karadeniz yörelerinde Hedera colchica, Ege ve Akdeniz yörelerinde Aplenia v.b. olabilir.

Buraya kadar bir bahçeli ev örnek alınarak bazı bilgiler genel hatları ile verilmeye çalışılmıştır. (Kaynak Peyzaj Mimarlığı. Dr. Aslı KORKUT) Bu bahçe bir okula, bir kışlaya, bir hastaneye, bir siteye, bir tatil köyüne v.b. ait ise, buradan örnek alınarak yeni yeni uygulamalar ve projeler üretilebilir, önce bahçemizin neresine, neler yapılabileceği; binaların konumu ve stili, bahçenin geometrik şekli, topografik yapısı, jeolojik, klimatolojik özellikleri ile en önemli olarak da peyzaj ve bahçe düzenleme ile ilgili aşağıda sıralanan bazı önemli ilkeleri dikkate almak suretiyle TASARIM ya da AVAN PROJE hazırlanabilir (sadece peyzaj mimarlarınca).

Peyzaj ve bahçe düzenlemenin önemli ilkeleri:


1- Sitüasyon: Çevreye uyumlu olmak. Seçilecek bitki materyali ile diğer objeler
çevresiyle uyumlu olmalıdır. Örneğin Doğu Karadeniz Bölgesi'nin mikroklimatik
özelliklerinde yetişen KOLŞİK ZON bitkilerini akdenizin yazın kurak ve sıcak özellikler
taşıyan ortamında yetiştiremeyiz.

2- Proporsion: Kullanılan peyzaj malzemelerinin kendi aralarında uyumlu ve orantılı
olması. Agaçlık-çiçeklik-çimenlik alanlar hem belli bir oranda olmak, hem de renk, boy,
form, gibi birbirine uyumlu olmalıdır. Genelde bahçenin 3/5lik büyük bir bölümü ÇİM sahası
olmalıdır. Kalan 2/51ik bölümü ise ağaçlık, çiçeklik, yollar, tesisler gibi diğer ünitelerden
oluşmalıdır. Zira geniş, yeşil bir alan insana rahatlık, sükunet ve ferahlık duygulan verir.

3- Balans (denge): Bahçenin sanal bir ekseni olduğu düşünülürse, bu eksenin iki
tarafında bir denge olmalıdır. Bu denge daha çok formal ya da simetrik olabileceği gibi
informal ve asimetrik de olabilir. Denge çok ince bir sanatsal uygulama olup her
dizayncının buna cesaret etmesi biraz zordur. (Bunu halı desenlerine benzetebiliriz.)

4- ifade gücü: Her materyal bir kavramı ifade eder, simge oluşturur. Örneğin demir
kuvveti, taş sürekliliği ve dayanıklılığı, ahşap ise narinliği, hafifliği simgeler. Neyi ifade
etmek istiyorsak bu malzemeleri ona uygun olarak seçmeliyiz.

5- Renk ve renklerin armonizasyonu: Renkler hem gruplar halinde uyumlu, hem de bir
arada bir armoni teşkil edecek şekilde kullanılmalıdır.

Vurgu: Monotonluğu, (tekdüzeliği) gidermek ve dikkatleri bir noktaya çekmek için
heykel, su küpü, vazo, havuz, geçmişi çağrıştıran bir at arabası parçası gibi objeler kullanılmalıdır.

7- Ritim (tekrar): Objeler çeşitli aralıklarla tekrar edilir.

8-Kompozisyon: Bahçe elemanlarının teknik ve sanatsal öğelerini bir araya getirip bunlara duygu, yaratma gücü ve düşüncelerini de katarak bir eser meydana getirmektir.


Yukarıda sayılan ilkelere örnek olarak; büyük ve gösterişli bir meşe ağacını ele alalım. Bu ulu ağaç ister soliter, isterse gruplar halinde olsun kısın bile güzel göründüğü halde, sıralar halinde dikilmiş kavak ağaçlan (Populus pyramidalis) insana sıkıcı ve bıktırıcı bir görünüm verir. Saf bir çam meşceresini gözümüzün önüne getirelim. Bir de aynı çam mesceresinin ladinle, ardıçla karışık olduğunu düşünelim. Hangisi insana sıkıntı, hangisi ferahlık duygusu verir?.. Seyrek dikilmiş Huş (Betula) ağaçlarının oluşturduğu bir meşcere saf da olsa, alacalı ve değişik gövde biçimleri ile hem estetik hem de rahatlatıcı bir görünüm vermez mi?

Proje veya doğrudan doğruya bahçe düzenlemesi ile ilgili olarak vermeye çalıştığımız bu kısa bilgilerle yetinmemiz düşünülemez. Zira bahçe toprağının hazırlanması, bitki materyalinin tanınması, hangi materyalin nerede ve nasıl kullanılacağı gibi temel bilgilerin iyice öğrenilmesi gerekmektedir, özellikle bir proje düzenleyeceksek ve bu projenin rasyonel ve teknik olmasını istiyorsak işe bu temel bilgileri eksiksiz olarak edinmekle başlamalıyız. Keza projesiz de çalışsak, projeyi uygulamaya da koysak bu bilgilere gene de gereksinimimiz vardır.

KAynak:Ağaçlar