TAVŞAN YETİŞTİRİCİLİĞİ
I- TAVŞAN YETİŞTİRİCİLİĞİNİN EKONOMİK ÖNEMİ
Dengeli beslenmenin önem kazandığı günümüz toplumunda doğal olarak hayvansal kaynaklı gıda maddelerinin yeri tartışılmaz. Et üretiminde büyük ve küçük baş hayvan populasyonunun arttırılma olanakları, meralarımız göz önünde tutulacak olursa sınırlıdır. Bu durumda et ihtiyacımızın karşılanmasında bir seçenek olarak evcil hayvan üretiminin büyük bir potansiyel olduğu açıkça görülmektedir. Tavşancılığın küçük evcil hayvan yetiştiriciliği içerisinde çok önemli bir yeri bulunmaktadır. Eti için yetiştirilen diğer hayvanlarla karşılaştırdığımızda tavşanın özelliklerini şöyle sıralayabiliriz: Bir tavşandan yılda 4-5 batın ve her batında ortalama 8 yavru alınabilmektedir. Bir yavru iyi bakım besleme sonucu 3 aylıkken kesime gelmekte ve 1200 - 1500 g arasında yenilebilir et vermektedir. Bir anaç tavşanın yılda ortalama 30-40 yavru verdiği ve her yavrunun 1200-1500 g geldiği düşünülecek olursa, bir yılda yaklaşık olarak 45-50 kg et üretilebilmektedir.
Evcil tavşan eti; beyaz, gevrek, kemik oranı düşük ve çok lezzetli bir ettir. Protein oranı yüksek (% 20-21 ), kalorisi (1749 kcal/kg ), yağ oranı (% 10-11 ) ve kolesterol miktarı (50 mg/kg ) diğer birçok etten düşük olan tavşan etinin pişirilmesi de son derece kolaydır. Tavşan etinden her çeşit yemek yapılabildiği gibi % 10 oranında karıştırılarak sucuk, sosis, salam olarak da değerlendirilmektedir.
Tavşanın beslenmesi de diğer hayvanlara göre kolaydır. Yediği yem maddelerini kolayca ete çevirebilir. Bu hususta tavşanı ancak balıklar ve etlik piliçler geçebilmektedir. Tavşanlar sadece 2.5-3 kg yem yiyerek 1 kg et tutabilmektedirler. Diğer evcil hayvanlarda 1 kg et için tüketilen yem miktarı daha fazladır. Bu miktar domuzlarda 6 kg, koyunlarda 9 kg, sığırlarda ise 10 kg civarındadır.
Tavşanın diğer önemli bir verim yönü de kürküdür. Birinci kalite tavşan kürkleri manto, etol, şapka gibi giysilerin yapımında kullanılır. Daha düşük kaliteli kürkler oyuncak, terlik yapımında yünü alınmış deriler ise yapıştırıcı ve yem sanayinde değerlendirilmektedir. Tavşan tüyü ya da yünü ise yüksek keçeleşme özelliği ve koyun yününe oranla 2 kat fazla ısı tutma kabiliyetiyle şapkacılıkta ısrarla aranmaktadır. Tavşan gübresi ise yüksek azot ve fosfor oranı ile iyi bir sebze gübresi olarak değerlendirilmektedir.
Tavşanın deney hayvanı olarak da çok geniş kullanım alanı bulunmaktadır. Ülkemizde bu talep giderek artmaktadır.
II- TAVŞANIN ZOOLOJİK SİSTEMDEKİ YERİ
Kingdom (Alem )............... : Animalia (Hayvanlar )
Orbis (Şube ) ..................... : Chordata (Sırt ipliler )
Suborbis (Altşube ) .......... : Vertabrata (Omurgalılar )
Classis (Sınıf ) .................. : Mammalia (Memeliler )
Subclassis(Altsınıf) ........... : Placentalia (Etenliler )
Ordo (Takım ) .................... : Lagomorpha (Tavşan biçimliler )
Subordo (Alttakım ) .......... : Duplicidentata (iki sıralı dişliler )
Familia (Aile ) .................... : Laporidae (Tavşangiller )
1-Genus (Cins ) ................ : Oryctolagus
Species (Tür ) .................. : Oryctolagus cuniculus (Yaban tavşanı)
2-Genus .............................. : Lepus
Species .............................. : Lepus europaeus (Esmer tavşan )
Lepus americanus (Amerika tavşanı )
Lepus timidus (Alp tavşanı )
Laporidae familyasında bulunan yabanıl tavşanların genel vücut özellikleri şöyledir: Silindir vücut, arka bacakların önden daha uzun oluşu, büyük kulaklar, iri patlak gözler, yarıklı ve kalın üst dudaklar, dudakların iki yanında bıyıklar ve sık kıl örtüsü ile ön ayaklarda beş, arka ayaklarda dört parmak bulunuşudur.
Esmer Tavşan
Yayılma alanı Britanya adalarından Avrupa ve Doğu Asya’ya kadar uzanır. Birçok bölgesel tipi vardır. Esmer ve koyu kül rengindedir. Ortalama ömürleri 12 yıldır. Her doğumda 2-4 yavru verirler ve yavrularını 1 ay süreyle emzirirler.
Alp Tavşanı
L.T. scoticus ve L.T. hibernicus olmak üzere iki alt türü vardır. Bunlardan birincisi iskoç yada mavi tavşan olarak da bilinir. Rengi kışın beyazdır. Sadece kulakların ucunda siyahlık kalır. Esmer tavşandan daha küçüktür. Baş büyük, bacaklar uzun, kulak ve kuyruğu kısadır. İkinci alt türü ise İrlanda tavşanı olarak bilinir. Vücut büyüklüğü bakımından iskoç tavşanı ile aynı sayılır. Alp tavşanının yayılma alanı İskandinavya ve alp dağlarıdır.
Amerika Tavşanı
Yayılma alanı Kanada ve ABD’dir. Gebelik süresi 30-38 gündür. Yavrular gözü açık doğar ve bir doğumda 3-4 yavru verirler. Rengi kırmızımsı kahverengi olup sırtta siyahla karışmıştır. Bacaklar açık kahverengi alt kısımlar ise beyazdır. Kışın kulak uçları haricinde bütün vücut rengi beyazlaşır.
Yaban tavşanı
Ada tavşanı olarak da bilinir. Yayılma alanı Avrupa, Britanya adaları ve Kuzey Afrika’dır. Gebelik süresi 30-40 gündür. Her doğumda 2-8 yavru verirler. Yavrular gözleri kapalı doğarlar ve gözleri 10 gün sonra açılır. On üç yıl kadar yaşarlar. Ortalama ömürleri 5-6 yıldır. Bugün yetiştirilmekte olan evcil tavşanların çoğu ada tavşanından evciltme ve ıslah yolu ile elde edilmiştir.
III- TAVŞAN IRKLARI
Genellikle tüylerinin uzun ya da kısa oluşuna, verim yönlerine ve vücut büyüklüklerine göre tavşan ırkları 3 şekilde sınıflandırılmaktadır.
A) Tüylerinin uzunluğuna göre
1- Normal tüylü tavşanlar (Havana, Alaska ).
2- Uzun tüylü tavşanlar (Ankara ve Tilki tavşanı ).
3- Kısa tüylü tavşanlar (Rex tavşanları ).
B) Verim yönlerine göre
1- Et tavşanları (Yeni Zelanda,Kaliforniya, Şinşilla).
2- Post tavşanları (Rex tavşanları ).
3- Yün tavşanları (Ankara ).
C) Vücut büyüklüklerine göre
1- Büyük boy tavşanlar (Alman Dev Alacası ).
2- Orta boy tavşanlar (Viyana, Yeni Zelanda ).
3- Küçük boy tavşanlar (Hollanda, Küçük Şinşilla ).
Tavşan yetiştiriciliğine başlamak isteyenler, hangi ırklarla işe girişmeleri gerektiğine karar verebilmeleri için tavşan ırkları konusunda genel bilgi sahibi olmaları gerekir. Ülkemizde yetiştirilen tavşan ırklarının sayısı 3-5 kadardır. Bu ırklardan en yaygın olanı Beyaz Yeni Zelanda tavşanıdır.
Yeni Zelanda Tavşanı
Amerika’da et yönünde geliştirilmiş bir ırktır. Beyaz ve kırmızı olmak üzere iki tipi vardır. Her ikisi de orta büyüklükteki ırklardandır. Beyaz Yeni Zelanda dünyada ve Türkiye’de yaygındır. Beyaz tip vücut büyüklüğü bakımından kırmızı tipe benzerlik gösterir. Beyaz tipte vücut yapısı daha sağlam, sırt ve butlarda kas gelişimi iyi, vücut dolgun, arka kısım geniş ve yuvarlaktır. Bacaklar kısa ve kuvvetli kemiklidir. Baş geniş ve kısa olup vücutla iyi bir uyum gösterir. Kulaklar uzun değildir ve tüylüdür. Gözler kırmızı renklidir. Ergin canlı ağırlık erkeklerde 4-5 kg, dişilerde 4.5-5.5 kg’dır. Postu istenen renge boyanabilir ve et verimine uygundur.
Kırmızı Yeni Zelanda tavşanında bacaklar orta uzunlukta olup iri kemikli değildir. Arka kısım geniş, göğüs dolgun, kulaklar dik vücutla uyumlu, etli ve tüylüdür. Canlı ağırlık ortalama 4 kg’dır. Bütün vücut kırmızı, gözler kahverengi, tırnaklar koyu renklidir.
Kaliforniya Tavşanı
Birleşik Amerika’nın Kaliforniya kentinde et ve post verimi yönünde geliştirilmiş yeni ırklardan biridir. Etçi bir tavşandır. Vücut dolgun, omuzlar, butlar ve sırtta kas gelişimi kuvvetlidir. Baş kısa ve kulaklar diktir. Tüyler orta uzunlukta ve çok sıktır.
Tablo 1: Çeşitli tavşan ırklarının ağırlıkları ve ilk olarak yetiştirildikleri yerler.
Canlı ağırlık(kg)
|
İlk yetiştirildiği yer
| ||
En az
|
Normal
| ||
Büyük Irklar | |||
Gri Dev tavşanı
|
5.50
|
7.00
|
Belçika
|
Beyaz Dev tavşanı
|
5.00
|
6.50
|
Almanya
|
Alman Dev alacası
|
5.00
|
6.00
|
Almanya
|
Alman Koçbaşlı tavşanı
|
4.50
|
5.50
|
Fransa
|
Orta boy Irklar
| |||
İngiliz Koçbaşlı tavşanı
|
3.50
|
4.50
|
İngiltere
|
Büyük Şinşilla
|
3.50
|
4.50
|
İngiltere
|
Mavi Viyana
|
3.25
|
4.25
|
Avusturya
|
Beyaz Viyana
|
3.00
|
4.00
|
Avusturya
|
Kırmızı Yeni Zelanda
|
3.00
|
4.00
|
Kuzey Amerika
|
Beyaz Yeni Zelanda
|
3.00
|
4.00
|
Kuzey Amerika
|
Kaliforniya
|
3.00
|
4.00
|
Kaliforniya
|
Alaska
|
2.50
|
3.50
|
Almanya
|
Havana
|
2.50
|
3.50
|
Hollanda
|
Turinger
|
2.50
|
3.50
|
Almanya
|
Küçük Irklar | |||
Küçük Şinşilla
|
2.25
|
2.75
|
Fransa
|
İngiliz Alacası
|
2.00
|
2.50
|
İngiltere
|
Hollanda
|
2.00
|
2.50
|
İngiltere
|
Lux tavşanı
|
2.00
|
2.50
|
Almanya
|
Küçük Gümüş tavşanı
|
2.00
|
2.50
|
İngiltere
|
Kısa Tüylü Irklar | |||
Chin rex
|
3.00
|
4.00
|
Fransa
|
Mavi rex
|
3.00
|
4.00
|
Fransa
|
Beyaz rex
|
3.00
|
4.00
|
Fransa
|
Castor rex
|
2.50
|
3.50
|
Fransa
|
Siyah rex
|
2.50
|
3.50
|
Fransa
|
Sarı rex
|
2.50
|
3.50
|
Fransa
|
Havana rex
|
2.50
|
3.50
|
Fransa
|
Uzun Tüylü Irklar | |||
Ankara tavşanı
|
2.50
|
3.50
|
İngiltere
|
Tilki tavşanı
|
2.50
|
3.50
|
İsviçre
|
Vücut rengi beyaz, bacaklar, kulaklar, burun ve kuyruk ucu koyu renklidir. Gözler diğer bütün albino ırklarda olduğu gibi açık kırmızıdır. Canlı ağırlık ortalama 4 kg’dır. İlk üç haftalık dönemde yavrulardaki günlük canlı ağırlık artışı 5-15 g arasında değişir ve bu dönemin sonunda yavrular 300 g canlı ağırlığa erişmektedir. Daha sonraki günlerdeki canlı ağırlık artışları ise yaklaşık 50 g/gün’dür.
Şinşilla Tavşanı
Et ve kürk yönünde yetiştirilir. Postu sincap rengindedir. Büyük ve Küçük Şinşilla olmak üzere iki tipi vardır. Bu iki tip farklı zamanda ve farklı ülkelerde elde edilmişlerdir. Büyük Şinşilla orta boy tavşan ırklarının en ağırlarındandır. Büyük ve Küçük Şinşilla arasında renk ayrılığı yoktur. Ortalama canlı ağırlık 2.75 kg kabul edilir. Ülkemizde de Büyük Şinşilla yetiştirilir. Fakat Beyaz Yeni Zelanda kadar yaygın değildir.
Viyana Tavşanı
Renk bakımından mavi, beyaz, siyah ve gri olmak üzere çok çeşitli tipleri vardır. En çok bilineni Mavi ve Beyaz Viyana tavşanlarıdır. Gözleri mavimsi gridir. Beyaz Viyana tavşanının canlı ağırlığı biraz daha düşüktür.
Belçika Tavşanı
En eski ırklardan biridir. Eskiden etçi olarak kullanılmasına rağmen şimdi sergileme amacıyla kullanılmaktadır. Diğer ırklarla melezlemede de kullanılmıştır. Patagonya tavşanından kök almıştır.
Beveren Tavşanı
Mavi Beveren tavşanı 1890 yılında Belçika’da elde edilmiştir. Büyük ve küçük iki tipi vardır. Mavi renklidir. 1919 yılında melezleme ile siyah renkliler de elde edilmiştir. Birkaç yıl sonra da beyaz varyetesi elde edilmiştir. Kürkçü bir tavşandır. 2.5 - 5 cm arasında değişen uzunlukta, sık, parlak ve gümüşümsü bir kıl örtüsüne sahiptir. Ayrıca yemeklik tavşan olarak da iyidir.
Gümüş Tavşanı
Esmer, kahverengi, mavi ve şampanya olmak üzere 4 varyetesi vardır. En yaygın olan Şampanya tavşanı en eski kürk ırklarından biridir. Fransanın "Champagne" bölgesinde elde edilmiş ve 1919’da İngiltere’ye götürülmüştür. Kalıtsal yapı bakımından siyahtır. Kürk rengi koyu kurşuni mavidir. İlk tüy dökümünde ortaya çıkan gümüş rengi tüy uçlarındaki pigment kaybı ile ilgilidir. Şampanya gümüş tavşanlarının en büyüğüdür. Ortalama 3.5 kg canlı ağırlığa sahiptir.
İngiliz Tavşanı
En eski süs ırklarından biridir. Mavi ve siyah iki tipi vardır. Daha sonraları gri ve çikolata renkli tipler elde edilmiştir. Burnunun her iki yanında mavimsi kurşuni lekeler bir kelebek kanadını andırdığından dolayı " Mavi kelebek " olarak isimlendirilen çeşidi, en değerli süs tavşanlarından sayılır. Vücudun her iki yanında da önden arkaya uzanan şeritler vardır. Bu şeritler omuzların üst tarafında birleşir. Yavrularına bakma özellikleri iyi olup, et ve kürk verimi de yeterlidir. Ortalama canlı ağırlık 2.5 kg kadardır.
Havana Tavşanı
Hollanda’da 1898 de siyah ve beyaz renkli, kısa tüylü tavşanla bilinmeyen bir erkek tavşanın melezlenmesi sonucu elde edilmiştir. Kürkü koyu çikolata renklidir. Orta boy tavşan ırkındandır. Derisi derecelendirmede üst sıralardadır. Et verimi yeterli, canlı ağırlığı ortalama 3.5 kg dır. Rengi bütün vücutta koyu kahverengidir. Gözler kahverengi, tırnaklar koyu boynuz rengindedir.
Hollanda Tavşanı
Küçük boy tavşan ırklarındandır. Vücut yapısı dolgundur. Ergin çağ canlı ağırlığı 2-3 kg arasında değişir. Rengi diğer ırklardan çok farklıdır. Vücudun ön yarısı saf beyaz renklidir. Arka tarafı ise kahverengi, gri, siyah vb. çeşitli renklerde olabilir. İki rengin ayrıldığı kuşak kesimi tam ortadadır. Arka ayaklar beyazdır ve bu renk hemen hemen ayakların yarısını kapsar. Kulaklar ve göz çevresi renklidir. Beyaz renk burun ve alın üzerinden kulakların arasına doğru üçgen biçiminde sokulur. İki renk birbirinde bir çizgi ile ayrılır.
Rex Tavşanı
Kısa tüylü ırkların tek örneğidir. Post verimi önemlidir. Tüyleri 18-22 mm’dir. Derisi yumuşak, tüyleri kısa, parlak, kadife gibidir. Çok çeşitli tipleri vardır. Postunun her renge boyanabilmesinden dolayı en çok tutulan tip beyaz rex dir. Almanya’dan ithal edilmiştir. Yakın gelecekte ülkeye yayılması planlanmaktadır. Beyaz rex tavşanında vücut beyaz renkli, gözler kırmızı veya mavi renkli olabilir. Canlı ağırlık bakımından Rex tavşanları 3 gruptur. Ağır grupta: Beyaz Rex, Mavi Rex, Chin rex bulunur. Bunlar ortalama 4 kg’dır. Orta grupta: Siyah rex, Sarı rex, Havana rex, Castor rex bulunur ve ortalama canlı ağırlık 3.5 kg’dır. Hafif grupta ise Lux rex, Marder rex tavşanları bulunmaktadır.
Ankara Tavşanı
Ankara tavşanı bilinen en eski tavşan ırklarından biridir. Yüzyıllar boyunca yünü için yetiştirilmiştir. Nasıl meydana getirildiği konusunda bir kesinlik yoktur. İngiliz denizcilerin 1723 yılında Karadeniz bölgesinden uzun tüylü tavşanları Fransa’ya götürerek Bordeux limanında sattıkları söylenmektedir. Bugünkü Ankara tavşanı 1770 yılı dolaylarında İngiltere’de elde edilip yetiştirilmeye ve bu isimle anılmaya başlanmıştır. Vücut orta büyüklükte olup canlı ağırlık 3.5 kg kadardır. En önemli verimi olan yünü 15-20 cm uzunluktadır. Yılda ortalama 500 g yün verirler. Almanya’da yıllık yün verimi 1 kg’ı aşan hayvanlar bulunmaktadır. Çeşitli renklerde varyeteleri bulunmakla birlikte dünyada en tutulan çeşidi beyaz renklisidir.
Ankara tavşanı bilinen en eski tavşan ırklarından biridir. Yüzyıllar boyunca yünü için yetiştirilmiştir. Nasıl meydana getirildiği konusunda bir kesinlik yoktur. İngiliz denizcilerin 1723 yılında Karadeniz bölgesinden uzun tüylü tavşanları Fransa’ya götürerek Bordeux limanında sattıkları söylenmektedir. Bugünkü Ankara tavşanı 1770 yılı dolaylarında İngiltere’de elde edilip yetiştirilmeye ve bu isimle anılmaya başlanmıştır. Vücut orta büyüklükte olup canlı ağırlık 3.5 kg kadardır. En önemli verimi olan yünü 15-20 cm uzunluktadır. Yılda ortalama 500 g yün verirler. Almanya’da yıllık yün verimi 1 kg’ı aşan hayvanlar bulunmaktadır. Çeşitli renklerde varyeteleri bulunmakla birlikte dünyada en tutulan çeşidi beyaz renklisidir.
IV- BARINAKLAR ve EKİPMAN
Tavşan barınaklarının düzenlenmesi, tavşanların davranış özellikleri ve iklim şartlarına karşı göstermiş oldukları tepkiler ile sıkı sıkıya ilişkilidir. Tavşanlardan gereği gibi yararlanabilmek ve yetiştirme amacı olan verimleri kaliteli ve bol miktarda alabilmek, onları uygun yerde barındırmakla mümkündür. Üretici hayvanlara en az iş ve giderle en uygun bakım ve beslemeyi uygulayabileceği barınak ve ekipmanları sağlamalıdır. Barınaklar elden geldiği kadar basit, ışık ve temiz havayı yeteri kadar alabilecek durumda fakat kuvvetli hava akımlarına, sert rüzgarlara ve gün ışığına engel olacak şekilde yapılmalıdır. Tavşanlık birkaç dönümlük bir arazi üzerine kurulabilir. Drenajı iyi yapılmış bir arazi tercih edilmelidir. Barınaklar, ekonomik şartlar göz önünde tutularak, iş kolaylığı sağlayacak şekilde planlanmalı; tavşanları rüzgar, yağmur, soğuk ve sıcaktan korumalı iyi bir havalandırma ve aydınlatma sağlayacak şekilde yapılmalıdır. Kurulacak tavşanlığın taban alanı tavşancılıkta kullanılacak kafeslerin kaç katlı olduğuna göre değişir. Taban alanı; tek katlı kafesler kullanıldığında 2-2.5 m2 / tavşan, iki katlı kafesler kullanıldığında 1.5-1.75 m2 / tavşan, üç katlı kafesler kullanıldığında ise 0.75-1 m2 / tavşan olarak hesaplanmalıdır. Pencere alanı, taban alanının % 4-5’i kadar olmalıdır.
Barınakta optimum sıcaklık 14 °C’dir. Sıcaklık 10 °C’nin altına düşmemeli 20 °C’nin de üstüne çıkmamalı. Nisbi nem % 60-70 olmalı. Aydınlatma süresi 14 saat olup ışık yoğunluğu 1.5 watt / m2 olmalıdır. Barınaklarda 3.6 m3 / saat / kg canlı ağırlık ölçüsünde havalandırmanın sağlanması gereklidir.
Kafesler ve Gereçler
Kafesler:
Morant tarafından geliştirilmiş olan ve hayvanların otlamasına imkan sağlayan ve açık alanlarda kullanılabilecek kafes tipleri olduğu gibi, barınaklara yerleştirilebilecek tek, iki ya da üç katlı kafesler de bulunmaktadır. Kafes malzemesinin galvanizli telden olması iyi sonuç vermektedir. En iyisi iki katlı kafeslerin kullanılmasıdır. Tek katlı kafesler kullanıldığında boyutları tablo 2’deki gibi olmalıdır. Çok katlı kafeslerin arka kısmı 20 cm kadar kısa olmalı, yemlik ve suluklar kafes dışına monte edilmelidir.
Tablo 2: Tavşan yetiştirmede kullanılan kafes boyutları
Uzunluk(cm)
|
Derinlik(cm)
|
Yükseklik(cm)
| |
Büyük ırklar
|
180
|
75
|
60
|
Orta ırklar
|
120
|
75
|
60
|
Küçük ırklar
|
90
|
75
|
60
|
İki ya da üç katlı kafesler kullanıldığında ise ölçüler:
En az
|
En uygun
| |
Büyük ırklar
|
100 x 80 x 60
|
125 x 80 x 70
|
Orta ırklar
|
80 x 80 x 55
|
80 x 80 x 60
|
Küçük ırklar
|
50 x 80 x 50
|
60 x 80 x 50
|
Gereçler:
Tavşanlıkta bulundurulması istenen çeşitli gereçler vardır. Bunların en önemlileri: Doğum kutuları, yemlikler, suluklar, dezenfeksiyon için alev aygıtı, kesim için bayıltma aleti, numaralama için tetavir aygıtı, numaralama kutusu, yem taşıma arabası, tavşan taşıma kafesleri vb.
a) Doğum Kutuları:
Damızlık dişilerin yarısı kadar doğum kafesi bulundurulmalıdır. Gebe dişiler doğuma 3-4 gün kala doğum kutusuna alınır. Doğum kutusu için en uygun olarak 25 x 30 x 45 ölçülerinde ve uzun yan yüzlerinden birinde 12-15 cm çapında yuvarlak pencere bulunan dikdörtgen prizması şeklindeki bir kutu önerilebilir. Doğum kutusunun üzeri açılabilir kapaklı olmalı. Pencere yavrunun ve dişinin girip çıkabileceği şekilde sürgülü kapaklı ve tabandan 5 cm yukarda olmalıdır.
b) Yemlikler:
Kafesin şekline uygun ve galvanize saçtan yapılmış, yeterli büyüklükte otomatik ve yarı otomatik yemlikler kullanılır. Yemlikler dışarıdan kafeslere takılıp çıkarılabilir, 10 x 25 x 35 cm ebatlarında dikdörtgen prizması şeklinde olabilir. Tavşanın yem yemesi için 12 x 12 cm boyutlarında bir açıklık bırakılır.
c) Suluklar:
Otomatik emzik tipi suluklar kullanılabildiği gibi 10 cm derinlikte, 20 cm çapında yarım galonluk silindir biçimindeki cam ya da galvanizli saçtan yapılmış suluklar kullanılabilir.
d) Numaralama gereçleri:
Bunlar numaralama kutusu, tetavir aygıtı, pens ve tetavir boyalarıdır. Numaralama kulağa yapılır. Kulak için metal ya da plastikten yapılmış numaralar kullanışsızdır.
