Parajubaea torallyi palmiyesi (Palma Chico, Bolivya dağ hindistan cevizi)

Parajubaea torallyi, Güney Amerika’da dayanıklı bir palmiyedir. Fakat büyük tohumlu olduğu için (ki bu da yüksek nakliye maliyeti demek) doğal yaşam alanı olan Bolivya’nın dışında çiftçiler tarafından nadiren yetiştirilmektedir.

Bolivya ana vatanıdır ve deniz seviyesinden 2700–3400 m yukarılarda kuru ve tozlu inter-Andean vadilerinde yetişir. Bu yüzden, bu palmiye dünyada var olan en yüksekte yetişen palmiye türüdür. Sıcaklık nadiren 20 °C’nin üzerine çıkar ve gece don görülmesi bu yükseklikte nadir değildir. Sıcaklık kış aylarında (Temmuz ve Ağustos) sık sık –7 °C’ye kadar düşer ve yıllık yağış sadece 550 mm’dir.

Kuraklık, ısı, soğuk, don ve diğer olumsuz durumlara karşı toleranslıdır ve bu palmiyenin görünümünü koruma kabiliyeti, bazılarının şöyle söylemesine sebep olur: bu efsanevi palmiye sadece süs olarak büyük bir potansiyele sahip değildir, aynı zamanda ılıman ve subtropik bölgeler için en fazla talep edilen peyzaj düzenleme palmiyesidir. Donun olabileceği bölgelerde, palmiyeyi kıştan korumak veya don olmayan yerde muhafaza etmek gerekir. Avrupa’da sıcaklığın –3 °C’ye kadar düştüğü rapor edilmektedir. Bu palmiyenin yetiştirilirken dayanabildiği en düşük sıcaklık –8 °C’dir. Bu bitkiler bütün yapraklarını kaybetti, fakat bahar mevsiminde yeniden canlandı, yeni yaprakları çıktı!

Bolivya’da bu palmiyelerin gövde çapı 25–35 cm’ye, uzunluğu da 14 m’ye kadar çıkabiliyor. 100 yıllık veya daha eski palmiyeler 50 cm gövde çapına ve 30 m uzunluğa ulaşabiliyor. Tepesinde yaklaşık 20 yaprak olabilir ve yaprakların bazıları 5 metreye kadar uzayabilir. Bolivya’nın dışındaki bitkiler ise daha küçüktür.

Meyve büyüklüğü farklı olan ve son zamanlarda iki farklı cins olarak tanımlanan, doğal yaşam alanında iki ayrı tür vardır: küçük meyveli microcarpa cins P. torallyi ve büyük meyveli torallyi cins P. torallyi. Görünüşte önemli bir fark olmamasına rağmen microcarpa cinsi, büyük meyveli kuzeninin boyutlarına pek ulaşamaz; fakat uyum sağlama ve dayanıklılık açısından ondan hiç geri kalmaz. Tohumların çimlenme açısından güvensiz olduğu yönünde haksız bir rekabet vardır. Çimlenmenin bir şekilde kararsız olmasına rağmen tohumlar uygun şartlarda ekildiğinde oldukça kolay filizlenecektir, mesela tohum yatağı yüzeyinde, biraz nemli ortamda vs.

Yeterli dikkat gösterildiğinde, serin yumuşak subtropikal bir iklim ve güneşli bir yerde, fideler hızlı bir şekilde uzun boylu, dayanıklı gövdeli, badminton topu benzeri tüy yapraklı bir tepeye, sert yapraklara sahip palmiyelere dönüşür. Kuraklığa, ısıya, dona ve diğer olumsuz şartlara toleransı ve büyük görünümünü koruma kabiliyeti bazılarının şunu söylemesine sebep olur: bu efsanevi palmiye sadece süs olarak büyük bir potansiyele sahip değildir, aynı zamanda ılıman ve subtropik bölgeler için en fazla talep edilen peyzaj düzenleme palmiyesidir.

Parajubaea torallyi meşhur bir süs bitkisidir ve sıklıkla parklarda ve yürüyüş yollarında yetiştirilir. Ekvador ve Güney Kolombiya’da yüksekliğin 2500 ila 3000 metre olduğu yerlerde sıklıkla Parajubaea cocoides yetiştirilir – soğuğa daha az dayanıklı yavaş büyüyen bir palmiyedir. Parajubaea torallyi ile oldukça benzer olduğu ve doğal yaşamı bilinmediği için Parajubaea torallyi’nin çeşidi olarak kabul edilir.

Bu palmiye türünün en küçüğü 1996’da tanımlanan Parajubaea sunkhadır. Sadece 8 metre büyür ve Bolivya – Santa Cruz’da Vallegrande bölgesindeki Andean vadilerinde yüksekliğin 1700–2200 m olduğu alanlarda bulunur. Yeni sınıflandırma araştırmaları yapılana kadar Parajubaea torallyi olarak yanlış isimlendirilmiştir ve sonra Parajubaea sunkha olarak yeniden isimlendirme yapılmıştır.

Parajubaea cinsi palmiyeler çabuk yetiştirilen palmiyelerdir. En iyi yetiştirme metodu tohum kullanmaktır. Fakat tohumlar doğada çok yavaş ve düzensizce filizlendiği için çok sabırlı olmalısınız ve filizlenmesi için yaklaşık bir buçuk yıl geçmesi gerekir. Bazı tohumlar bir ay içinde çimlenmeye başlar, fakat bazılarının filizlenmeye başlaması için bir hatta iki yıl geçer. Subtropikal palmiye türü olduğu için düşük sıcaklıkta tutmak daha iyidir çünkü yüksek sıcaklığın (diğer palmiye türlerindeki durumun aksine) çimlenme işlemine negatif etkisi olabilir. Yüksek sıcaklık, çimlenme için uygun olmayan kuru dönemlerin göstergesidir.

Ekim işleminden önce tohumlar 5 ila 7 gün arası yaklaşık 20 °C sıcaklıktaki suya konulmalıdır. Büyük tohumlu türün tohumları yaklaşık iki hafta suda muhafaza edilmelidir. Su her gün değiştirilmelidir. Ayrıca, daha iyi çimlenme için tohumlar soyulmalıdır.

Tohumların suda ıslatılması uyku dönemini sonuç verecektir ve çimlenme için en uygun dönem olan yağışlı sezonun başlangıcı olacaktır. Uyku hâli, tohumları Bolivya’daki kuru sezon boyunca (Haziran’dan Ekim’e kış sezonu) filizlenmekten korur.

Islatma işleminden sonra tohumlar bir saksı veya poşete ekilmelidir – tohumun sadece yarısının toprakla kaplı olmasına dikkat edin ve 10 ila 20 °C sıcaklıkta muhafaza edin

İyi çimlenme üzerindeki pozitif bir etki gündüz ve gece arasındaki sıcaklık farkıdır. Tohumlar ekildikten sonra çok fazla sulanmamalıdır çünkü çok fazla su genç bitkilere zarar verebilir. Parajubaea ve diğer palmiye türlerinin yetiştirilmesi arasındaki en büyük fark; gerektirdiği düşük sıcaklık ve daha az sudur.

Ekim işleminden sonra tohumlar her üç-dört haftada bir kontrol edilmelidir ve filizlenen tohumlar ayrı saksılarda tutulmalıdır. Bazı palmiye yetiştiricileri altı ay içinde filizlenmeyen tohumlarla ilgili aşağıdaki tavsiyeyi verirler: Tohumları sulamayı durdurun ve toprağın birkaç aylığına kurumasına olanak verin. Tohumları topraktan alın, yaklaşık bir haftalığına tekrar suya koyun ve sonra tekrar ekin.

Bu tohumlar gelecek altı ay içinde filizlenmeye başlamalıdır. Eğer bazı tohumlar hâlâ filizlenmiyorsa işlemi tekrar edin ve kalan tüm tohumlar gelecek yağmur sezonundan sonra filizlenecektir.

Parajubaea tohumlarının çimlenme oranı neredeyse %100’dür, tek yapmanız gereken yeteri kadar sabırlı olmak ve tembel tohumlar için bir kuru sezon zaman tanımak!

Genç bir palmiyeniz varsa mutlaka dayanıklıdır fakat fazla sulamamak gerektiğini hatırda tutun. Genç bir palmiye ılıman bir ortamı tercih eder (doğal yaşam alanlarında yetişkin palmiyelerin gölgesinde büyürler), fakat yaşlı bitkiler için güneşli bir yer gerekir.

Parajubaea cinsi, Güney Amerika palmiyelerinin içinde nesli en fazla tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan palmiyelerden biridir. Bunun ana sebepleri doğal yaşam alanlarının tahrip edilmesi, zirai alanların yayılması, ağaç endüstrisi ve hayvanların aşırı otlatılmasıdır. Bu palmiyeler çok küçük bir alanda bulunurlar, bu da tehlikeyi daha ciddi boyuta taşır ve yok olma tehlikesini barındırır. Bu bitkilerin tohumlarının büyük olması sebebiyle tohumların yayılma kabiliyeti de sınırlıdır. Bu palmiyelerin yeni bölgelere yayılmasına yardımcı olan en önemli hayvan Gözlüklü Ayıdır (Tremarctos ornatos), fakat bu hayvanlar da insan aktiviteleri yüzünden tehdit altındadır.