Botanik adı: Hippophae Rhamnoides
Ailesi: Elaeagnaceae
İngilizce Adı: Seabuckthorn Fruit
Tıbbi Adı: Fructus Hippophae
Latince Adı: Hippophae rhamnoides Linn(Sha Ji) veya Hippophae rhamnoides Linn. subsp. sinensis Rousi (zhong guo sha ji )
Not:Latince isminin anlamı "Parlak At".
Çince isimleri :Cu Liu(vinegar Willow),Suan Ci(Sour Thorn),Hei Ci(Black Thorn).Sha Ji,Zhong Guo Sha Ji.
Diğer Dillerdeki İsimleri : Çaydikeni (Azerice), Sea Buckthorn (English), Sanddorn (German), Argousier (French), Finbar (Swedish), Homoktvis (Hungarian), Star-Bu or Dhar-Bu (Tibetan), Oblepiha (Russian), Tindved (Danish), Rokitnik (Polish) ,
Diğer isimler : Espino Falso, Oblebicha, Olivella Spinosa, Sallow Thorn, Duindoorn, Seabuckthorn
Kullanılan Kısımlar : Meyvenin suyu meyve suyu yapımında kullanılır fakat diğer tüm kısımları (yapraklar, meyveler, çekirdekler, kabuk) ilaç yapımında kullanılır. Çekirdek ve meyvesinde yağ üretilir. Yabani iğdeden üretilen geniş bir ürün yelpazesi vardır. Meyve, ilaç yapımında , kozmetikte, çay yapımında, hayvanları beslemede, spor ve sağlık içeceklerinin üretiminde, reçel ve marmelat yapımında, likör, şeker , değişik içecekler ve mayalamada kullanılır.
Sea-Buckthorn(Hippophae rhamnoides L.):
Fiziksel Özellikleri:
2.5m den 6 m'ye kadar gelişebilen kışın yapraklarını döken bir ağaçtır. Zone 3 ' e kadar soğuğa dayanıklıdır (Bakınız Zone Değerleri) . Nisan ayında çiçeklenir, ve Eylül-Ekim aylarında olgunlaşır. Dişi ve Erkek ağaçlar vardır ve çiçekler farklıdır, rüzgar ile tozlanma gerçekleşir. Kendine verimli değildir.
Ağaç kumlu , killi ve balçıklı toprakları sever ve azot olarak fakir topraklarda gelişir. Bitki asitli ortamları , nötr ve alkalinli toprakları sever. Gölgede yetişmez. Kuru nemli veya ıslak toprak ihtiyacı vardır ve kuraklığa dayanıklıdır. Yine bitki deniz kenarında yetişebilir ve deniz etkilerine katlanabilir.
Yabani İğde Avrupa ve Asya kökenli bir bitkidir ve çoğunlukla yabani doğada yaşarlar. Bu çalı veya küçük ağaçlar kuraklığa çok dayanıklıdır ve kumlu topraklar ile dik yamaçlara bile çok iyi uyum gösterirler.Ayrıca tuzlu ortamlara da rahatlıkla uyum sağlarlar.
Yabani İğde, Uzak doğuda ,deri problemlerinde, güneş yanıklarında ,normal yaralar, iltihaplar, mide problemlerinde, öksürükte, mukoza zarı problemlerinde çok popüler olarak kullanılan bir ilaçdır.
1940' larda Rus bilim adamları meyve ve yapraklarındaki aktif maddelerle ilgili olarak araştırmalara başlamıştır. Birçok çalışmada sadece sahip olduğu faydalar dışında meyvelerinin Dünyadaki en yararlı besin maddelerini içerdiği anlaşılmıştır.İçeriğine bakıldığında , muhteşem bir besin olduğu kolaylıkla anlaşılır . Çin' de 1980 'lerden itibaren 300 000 hektar alanda Yabani İğde yetiştirilmeye başlanmıştır. Günümüzde 150 fabrika ,200' den fazla Yabani İğde ürünü üretmektedir.
Birçok yararının yanında , tıbbi araştırmalar göstermiştir ki Yabani İğde, deri üzerinde mukoza sisteminin yenilenmesi ve sindirim sisteminin güçlendirilmesinde son derece etkilidir. İçeriğinde bulunan yüksek yağ asidi ve keratin deri problemlerinde (yanma, egzama ve iltihap gibi) iyileştirici bir etkisi vardır.Rusya ve Çindeki Hastaneler egzama, kötü yaralanmalar ve radyasyon kazalarında Yabani İğde kullanmaktadırlar. 1986 yılındaki Çernobil Nükleer Tesislerinde meydana gelen kazadan sonra da kullanılmıştır.1200 yıldan fazla bir zamandır kullanılmasına rağmen, Tarihte ilk defa Eski Yunanlıların Yabani İğdeyi tıbbi amaçlarla kullandıkları anlaşılmıştır. Bu devirlerde atlar Yabani İğde yaprakları ile beslendiği için tüyleri parlak ve daha güçlü bir vücuda sahiptirler. İşte bu nedenden dolayı Latince ismi Hippo yani at ve phaos yani parlak kelimelerinden oluşur.
Toprak Seçimi/Dikim/Kök Derinliği:
Yabani İğde kurak iklimleri sevmez ve (400 to 600 mm) yağış alan bölgelerde daha iyi gelişir. En iyi gelişme derin ve iyi drenajlı , kumlu ve yüksek organik madde içeren topraklarda görülür. Sea buckthorn çok fakir topraklarda (nehir kıyıları, dik yamaçlar, asitli ve killi) da gelişebilir. Keza tuza karşı dayanıklıdır. Yabani İğde 5.5 - 8.3 sertlik derecesine sahip topraklarda yetişir fakat en ideal toprak sertiği 6-8 arası topraklardır. Ağaçların ideal dikim mesafesi ağaçlar arası 1 m ,sıralar arası 4 m olmalıdır. Kök derinliği ve yayılması hakkında herhangi bir bilgi yoktur. Yabani İğde topraktaki azotu düzenler.
Pisha Kumtaşı Bitkisi: Yabani İğde
Dünyanın varolduğu yıllar boyunca bir çok bitki türleri yetişmiştir, kimisi farklı topraklara , suya veya başka şeylere ihtiyaç duymuştur. Pisha kumtaşı , Dünyanın kanseri olarak bilinir. henüz hiçbir bitki bu bir çeşit taş olan kumtaşın üzerinde yetişmemiştir, sadece Yabani İğde hariç. Pisha kumtaşı kum granüllerinden oluşan ve soğuk alanlara kadar uzanan bir bölgede yer alır. Su bulmak çok zordur, Yabani İğde dışında hiçbir bitki bu ortamda canlı kalamaz .
Yabani İğde 2-5 m yüksekliğe ulaşır ve kökleri yaralandığında yeni bitki oluşturma eğilimindedir. Erkek ve dişi çiçekler farklı ağaçlarda bulunur. Her ikisi de meyve üretimi için gereklidir. Dallar gri ve dikenlidir ve gümüşi-beyaz yapraklara sahiptir. Küçük sarımsı çiçekler baharda açarlar sonra yapraklar ve sarı-portakal rengi meyveler bunu takip eder. Meyveler kış boyunca ağaçta kalabilir.
Yabani İğde yaprak döken ,çalı formunda bir ağaçtır, 1-2 m yüksekliğinde ve büyük dikenlere sahiptir. Çiçekler sarı-yeşil ve erkek dişileri farklı ağaçlarda olur. Yabani İğde çok sayıda yaprak ve dallara sahiptir, kök sistemi çok hızlı gelişir. Su ve toprak yetersizliği durumda diğer bütün ağaçlardan daha idealdir. Çiçekleri yaprakran önce oluşur ve üreme rüzgar ile gerçekleşir. Çiçeklerin erkek mi dişi mi olduğu çok zor anlaşılır. Çiçeklerin aksine meyveleri canlı ve çok güzeldir kırmızı, portakal , portakal-sarı veya sarı renklidir.
Meyveler 10 farklı vitamin, 24 iz element, 18 amino asid ve çok zengin proteinler ile biyoaktif maddeler içerir. Vitamin C oranı dünyadaki en yüksek olan meyvelerden biridir (Kuşburnu, arnavutbiberi ve kırmızı tatlı biberdendan sonra). Vitamin E beta karoten ve flavonoid içerik açısından(kanamaya karşı kullanılabilen vitamin benzeri madde) en üst düzeydedir.
Yabani İğde orijin olarak 25~40 milyon yıldan fazla bir geçmişe sahiptir. Bu uzun geçmişi boyunca , litosfer değişiklikleri , buzul çağı, Himalayaların oluşumu, balçık topraklar gibi birçok etken bitkinin ekolojik olarak gelişmesine ve kuraklığa , soğuğa, kireçli topraklara dayanıklı hale gelmesini sağlamıştır. Böylece ekolojik adaptasyon, karmaşık metabolizma, besin değeri ve içerdiği çok fazla miktarda kimyasal içeriği ile çok kıymetli bir ağaçtır.
Hasat/Besin Değeri:
Meyve Ağustosun sonu Eylül başlarında olgunlaştığında portakal rengindedir ve hasadı çok zordur. Meyve olgunlaşmasına rağmen ağaçtan toplamak kolay değildir. Tahmini olarak 600 saat/dönüm (1500 saat/hektar) hasat sürer. Mekanik hasat denenmiş fakat çok başarılı olmamıştır. Hala hasat için daha ekonomik ve kolay yöntemler geliştirmek üzere çalışmalar devam etmektedir. Bir ağaçtan yaklaşık olarak 5-7 kg ürün alınır. Dönümde ise 1.8-2.2 ton ürün alınır.
Botanik Açıklamalar:
Daha önce açıklanan özelliklerinin yanında geniş kök yapısı ve toprağı onarmasından dolayı erozyon ile mücadelede de kullanılır.
Ağaç ismi ile ilgili bilgiler:
İngilizcede Sea Buckthorn olarak isimlendirilir. Sahillerde kum tepecikleri boyunca yetişirler. Almanca ismi Sanddorn da yine İngilizceden bir tercümedir. Bu isim zaman zaman Buckthorn ile karıştırılır fakat bunlar tamamen farklı kökenlerden gelen bitkilerdir.
Sea Buckthorn Rusçada Oblepikha diye isimlendirilmiştir. Almancada Sanddorn, Fransızcada Argousier, İspanyolcada Espino Armarillo, İsveç dilinde Finbar, Danimarkada Tindved, Polonyada Rokitnik, Moğolcada Yashildoo Chatsargana olarak isimlendirilmiştir. Tıbbi kullanımı Himalayalar civarından (Mongolia, Russia, China) , büyük ihtimalle de Tibetteki hekimlerden başlamıştır. Tibetteki geliştirilen ilaçların isimleri Star-Bu veya D'har-Bu ' dur.
Geçen yıllar boyunca diyet için birçok potansiyel yararları keşfedilmiştir. İlaç endüstrisi daha fazla ve daha güçlü ilaçlar geliştirmek için yarış halindedir. Fakat yeni keşifler peşinde koşarken geleneksel antioksidan kaynakları unutulmuştur (Yabani İğde gibi)
Toprak işleme detayları:
Çok kurak olmadığı sürece , fakir topraklarda bile başarıyla yetiştirilebilir. Su ve nemli topraklarda ise çok daha iyi gelişir. Ağaçlar yerine alıştıklarında kuraklığa karşı çok dayanı klıdırlar. Ağaçların dişi mi erkek mi olduğu çiçeklerden önce anlaşılmaz. Fakat erkek ağaçların tomurcukları kışın konik ve daha çekicidir. Dişilerde ise daha küçük ve yuvarlaktır.
Çoğaltma:
Tohumlardan kolaylıkla çoğaltılır. 3 ay soğuklama ihtiyacı karşılanan tohumlar çok daha iyi gelişir ve çimlenir. Kışın iç mekanda çimlendirmek daha iyi sonuç verir. İlkbaharda ise kalıcı yerlerine dikilebilir. Erkek fidanlarda ilkbaharda çok çekici tomurcuklar bulunur , dişilerde ise daha belirgin ve yumşaktır.
Haziran/Temmuz aylarında yarı olgun dallardan çelik alınarak kolayca çoğaltılabilir. Olgunlaşmış dalların Sonbaharda kalemle çoğaltılması zordur. Sonbaharın sonunda veya İlkbaharın başlarında kalem alınmalıdır (tomurcuklar patlatmadan önce). Kalemler kum ve yosun gibi karışımlarda Nisana kadar saklanır, 7-9 cm uzunluğundaki kalemler serada veya sıcak ortamda ekilir. Köklenme 2 ay içinde olmalıdır. Köklenen kalemler Sonbaharda kalıcı yerine ekilebilir.
Dip sürgünleri de direkt olarak kışın kalıcı yerlere ekilebilir ve genellikle çok iyi ve hızlı bir şekilde yerine adapte olur.
Sonbaharda daldırma yöntemiyle.
Yabani İğde'nin özellikleri ve Phytochemical ler:
Phytochemicals: Flavonoids, Carotenoids, Phytosterols
Tıbbi Özellikler : Yabani İğde deri ve sindirim sistemi hastalıklarında kullanılır. En özemli özellikleri sakinleştirici, anti-microbiological , ağrı giderici ve doku gelişimini sağlamasıdır. Sea buckthorn yağı , ayrıca vajinal mukozaların tedavisinde , rahim boyu doku problemlerinde , radyasyon yaralanmalarında, yanıklar, ülser, deri hasarları ve mukoza tedavisinde kullanılır.
Diğer Gerçekler: Meyveler çok yüksek seviyede Vİtamin A ve karotenler, V, E vitaminleri ve flavonoid içerir. C Vitamini seviyesi 3600 ppm dir ve portakallardan 10 kat fazladır ayrıca B1, B2, K ve P vitaminleri bakımından da çok zengindir.
Dikenli yapısından dolayı araziye izinsiz insan ve hayvan girişlerini önlemek için kullanıldığından dolayı da çok popülerdir.
yabani İğdedeki B Vitaminleri ile ilgili bir Alman çalışması :
Öncelikle , hiçbir bitkinin kaydadeğer miktarda B12 vitamini içermediği kabul ediliyordu. Fakat bu çalışmadan sonra Yabani İğdenin sadece B vitaminleri içermediği aynı zamanda B12 vitamini konusunda da ciğerin içeriği kadar zengin olduğu anlaşılmıştır. Klinik çalışmalar göstermiştir ki, B12 vitamini eksikliği , cilt bozukluklarına, sinir bozukluklarına, anemi, sindirim sistemi bozukluklarına ve mukoza zarında fonksiyon bozukluklarına neden olmaktadır.
Diğer araştırmacılar ise Yabani İğdenin bazı antibiyotik, sakinleştirici ve ağrı kesici özelliklerini bulmuşlardır.
Yabani İğde :Phytochemical ve bileşenler
Uzun yıllar süren değişimler ve zorlu çevre şartları Yabani İğdeyi değişik phytochemical' ler açısından son derece zengin bir duruma getirmiştir. 190 'dan fazla çok güçlü aktif doğal bileşeniçerir. Yağı ise 106 çeşit aktif bileşen, 22 çeşit yağ asidi, 42 çeşit lipit, 33 çeşit favanoidve phenol içerir. Bu son derece zengin phytochemical ' ler ve içerik Yabani İğdenin çok kıymetli bir bitkisel ilaç olduğunu kanıtlamıştır. Sadece bitkisel ilaç hazırlamak için değil aynı zamanda çeşitli fonksiyonları destekleyen ve insanlar için gerekli birçok ürünün üretilmesinde kullanılır. Temel olarak içeriği : flavonoid 'ler ,lecitin,sefalin,doymamış yağ asitleri ,amino asid,iz mineraller. Birçok araştırma sonuçlarına göre Yabani İğdenin içerdiği phytochemical' ler 11 grupta sınıflandırılabilir. Bunlar:
Flavonoid:' ler: Yabani İğde Meyvesi 7 çeşit flavonoid içerir. Bunlar : Isorhamnetin, Quercetin, Isorhamnetin-3-Beta-D-glucoside, Isorhamnetin-3-Beta-D-glucosaminide, kaempferol,etc. Farmakolojik klinik çalışmaları kanıtlamıştır ki, meyvedeki flavonoid ve phenol' ler vücudun dayanıklılığını artırır
Yabani İğde Besin Değerleri :
Son zamanlardaki Yabani İğde’ye olan ilginin nedeni üzümsü meyvelerin vitamin ve besin yönünden çok zengin olmasıdır. Meyve 10 farklı vitaminin yanında iz elementleri , meyve aside, şeker, ve yağ içerir. Yabani İğde proteinler bakımndan çok zengindir ve 18 amino asit içerir. Meyve suyunda 25 kimyasal element , kalsiyım, demir ve manganez vardır.
Meyve etindeki Vitamin C konsantresi 100 milligramdan (mg)/100 g , 2500 mg/100 g a kadar değişir. Karşılaştırma olarak portakal suyunun 35-40 mg/100 g içerdiğini söylemek yeterli olacaktır . Karoten içeriği 30-40 mg/100 g arasında değişir, Karotenoid seviyesi de 9-35 mg/100 g dır. Yabani İğde ayrıca flavonoid ler bakımında zengindir ve içerik 120-2100 mg/100 g dır, ayrıca hatırı sayılır miktarda suda çözünebilen vitaminler de içerir.
Meyve etinde 160 mg/100 g Vitamin E konsantresi vardır. Yabani İğde yağı çok yüksek doymamış yağ içerir. Çekirdek yağının 73%’ e kadarı linoleic veya linolenic asitlerdir ve 19% kadarı da oleic asittir. Çekirdek yağında 61-113 mg/100 g Vitamin E vardır ve önemli seviyede karotenoid içerir.
Sarı pigment bir yan ürün olarak meyvenin suyu çıkarıldığında geride kalan kısımdan elde edilir. Bu ürün doğal ürünlere renk vermek için kullanılabilir.
Yabani İğde’deki Phytochemical ler:
Her 100 g taze meyvede (Table 2)
* vitamin E (180 mg’ a kadar)
* vitamin C (50-900 mg)
* vitamin A (60 mcg’ a kadar)
* karotenoidler : beta-karoten, gamma-karoten, lycopene (toplam 60-180 mg)
* vitamin B1 (35 mcg ’ a kadar)
* vitamin B2 (55 mcg ’ a kadar)
* folate (80 mcg ’ a kadar )
* meyve asitleri: yoğun olarak malic asit, ayrıca acetic asit ve quinic asit
* flavonoid ler: özellikle kaempferol, isorhamnetin, quercetin tri- ve tetra-glycosides
* karbonhidratlar (3.6g ’ a kadar)
* temel mineraller: K, Ca, Mg, Fe, Mn, Cu, Zn, Cr and Se
* amino-asitler (proteinler)
* doymamış ve doymuş yağ asitleri (çekirdeklerde 12%; meyve etinde toplam %9): oleic, isolinoic, linoleic ve stearic asitleri
Erozyon kontrolünden başka, ağaç öncelikle altın-portakal renkli meyvelerinden , vitamin C, vitamin E, ve diğer besinler , flavonoid ler, temel yağ asitleri bakımından zengin yağlar, diğer sağlıklı bileşenler nedeniyle çok değerlidir. Yaprakları ayrıca çay için kullanılır. :
Yabani İğde’nin bileşenleri (her 100 gr taze meyvede)
Vitamin C
200-1,500 mg (tipik miktar: 600 mg)
Vitamin E (mixed tocopherols)
180 mg’ a kadar (=270 IU)
Folic acid
80 mcg’ a kadar
Karotenoidler, beta karotene, lycopene, zeaxanthine dahil; Bu maddeler meyveye sarı-portakal-kırmızı rengi sağlar.
30-40 mg
Yağ asitleri (yağlar); Ana olarak doymamış yağ asitleri oleic asit(omega-9), palmitoleic asit (omega-7), palmitic asit ve linoleic asit (omega-6), ve linolenic asit (omega-3); Doymuş yağlar ve steroller ( başlıcası β-sitosterol)
6-11% (3-5% meyve etinde, 8-18% tohumda)
Ascorbic dışındaki Organic asitler ( quinic asit, malic asit; Turna yemişinin içindekilere benzer asitler)
Miktar belirtilmemiş;
Meyve suyu pH =2.7-3.3
Flavonoid ler (Başlıcası isorhamnetin, quercetin glycosides, ve kaempferol; Bunlar Ginkgo biloba.daki flavonoid ler ile benzerdir.
100-1,000 mg (0.1% - 1.0%)
Yabani İğde’deki flavonoidler
(öncelikle meyve eti; ayrıca yapraklarda) ve yağlar (öncelikle tohumlarda, ayrıca meyve etinde bulunan) tıbbi amaçla kullanılan iki temel maddedir. Bazen flavonoid özütü yağ özütü ile karıştırılır ve bu ilaç olarak kardiyovasküler hastalıkların iyileştirilmesinde kullanılır.
Yağ kesiminin içinde , doymamış yağ asitleri çok büyük miktardadır. Çıkarılan yağlar, flavonoid bakımından zayıf Vitamin C bakımından ise hiçbir şey barındırmaz.
Yabani İğde meyvesinin sırrı?
Yabani İğde meyveleri emsali bulunmaz bir bileşime sahiptir. Bu bileşimdeki herbir madde tabiatta ayrı ayrı ve farklı bitkilerde bulunurlar. Vitamin C , E ve karotenoidleri ayrı ayrı tabletler halinde bulabiliriz. Yabani İğde Vitamin C bakımından dünyadaki en yüksek orana sahip 4.meyve (Kuşburnu , kırmızı acı biber, tatlı kırmızı biberden sonra), vitamin E bakımından 2. Sırada yer alır. b-carotene oranı da hayli yüksektir(bkz Tablo 1 ve 2). Beta-karoten meyveye rengini veren maddedir ve sarı renkten- kırmızı ve portakal rengine kadar değişik türleri olabilir. Bütün bu maddeler doğal antioksidanlar olarak sınıflandırılır ve vücudun savunma mekanizması için hayati önemlidir..
100 gr meyvedeki VITAMIN C, E ve b-karoten miktarları (Tablo 1)
Beta-karoten (RE) karşılaştırma tablosu:
Havuç:1500
Kuş burnu:430
Tatlı kırmızı biber:350
Yabani İğde:270
Kaysı:250
Kabak:250
Domates:200
Trabzon Hurması:200
Vitamin C (mg) karşılaştırma tablosu:
Kuş burnu 650
Acı kırmızı biber 360
Tatlı kırmızı biber 250
Yabani İğde 220
Frenk Üzümü 200
Guava 180
Kiwi 74
Vitamin E (mg) karşılaştırma tablosu:
Buğdaytanesi yağı 190
Yabani İğde* 180
Ayçiçeği yağı 50
Ayçiçeği çekirdeği 50
Badem 24
Fındık 24
Palmiye yağı 22
* 80% D-alpha-tocopherol ‘den
Beta-karoten (RE) karşılaştırma tablosu:
Havuç:1500
Kuş burnu:430
Tatlı kırmızı biber:350
Yabani İğde:270
Kaysı:250
Kabak:250
Domates:200
Trabzon Hurması:200
Vitamin C (mg) karşılaştırma tablosu:
Kuş burnu 650
Acı kırmızı biber 360
Tatlı kırmızı biber 250
Yabani İğde 220
Frenk Üzümü 200
Guava 180
Kiwi 74
Vitamin E (mg) karşılaştırma tablosu:
Buğdaytanesi yağı 190
Yabani İğde* 180
Ayçiçeği yağı 50
Ayçiçeği çekirdeği 50
Badem 24
Fındık 24
Palmiye yağı 22
* 80% D-alpha-tocopherol ‘den
Harika çalışan üzümsü meyveler , antioksidan ve geniş kullanımları:
Yabani İğde’yi, çok geniş alanlarda yetişmesine rağmen, Avrupa ve Amerika’da çok az insan tıbbi özelliklerinden dolayı kullanır. Fakat Tibet, Çin, Rusya ve Ukrayna gibi ülkelerde Yabani İğde yağı çok popülerdir ve ev yapımı ilaçlar, küçük kesikler, güneş yanıkları, cilt kızarıklıkları için kullanılır; iyileştirici özellikleri bilim adamları tarafından onaylanmıştır.
Yabani İğdenin tipik bileşimi :
Nomenclature Content, % wt.
Hydrocarbons, Aliphatic alcoholler, wax 3.0
Serbest yağ asitleri 22.0
Lipit 68.0
Triterpenol 6.0
Tocopherol (Vitamin E) 0.3*
Carotenoides (Pro-vitamin A) 0.4
Yabani İğde: Serbest yağ asitleri aşağıdaki biyo aktif asitleri içerir :
Myristic asit (C13H27COOH) - 0.35 %
Palmitic asit (C15H31COOH) - 29.0 %
Palmitoleic asit (C15H29COOH) - 31.0 %
Stearic asit (C17H35COOH) - 1.50 %
Oleic asit (C17H33COOH) - 13.0 %
Linoleic asit (C17H31COOH) - 15.0 %
Linolenic asit (C17H29COOH) - 6.00 %
Behenic asit (C20H41COOH) - 0.50 %
Lauric asit (C22H45COOH) - 1.50 %
Ursolic ve oleanolic asit (4:1 oran) - 1% den az
Yukarıdaki tablodan da görüldüğü gibi Yabani İğde’nin içerdiği özütler, çeşitli vitaminler, pro vitaminler , antioksidanlar ve cilt yumşatıcı maddeler bakımından çok zengindir. Bunun yanında özüt, doğal bakterisit, antioksidan ve analjesiktir ve derialtı dokusunun hücre metabolizmasını geliştirmek için güncel uygulamalarda ve serbest radikalleri yokederek ciltsel yaşlanmayı geciktirir.
Yabani İğde’nin özütü meyve eti yağındaki %30 palmitoleic asidin yüksek içeriği ile açıklanabilir. Bu yağ asidi, bitki dünyasında çok nadir görülen bir şeydir ve hücre dokusunun şeklini destekler ve yaraları iyileştirir. Başka bir deyişle, çekirdek yağ, %30 linolenic asitten oluşur. Bu doymamış yağ asitleri fizyolojik olarak aktiftirler ve egzamayı iyileştirici olarak tanınır.
Yabani İğdenin Tarihi ve Efsaneler:
Üzümsü meyveler ve kullanımları, 1200 yıl önceki Çin kaynaklarında ve 1000 yıl önceki Tibet tıbbi yazılarında oldukça fazla yer almıştır. Oradan Rusya’ ya ve Ukrayna’ ya ve en son olarak da İngiltere’ye kadar yayılmış, Avrupa ve Asyaya özgü bir bitkidir. İlk olarak antik Yunan kaynaklarında , atların daha güçlü olması , parlak tüylere sahip olması için Yabani İğde yapraklarıyla ve dallarla beslemekten sözedilmiştir. Bitkinin ismi Latincede 'Hippo' – at ve 'phaos' –parlak kelimelerinden oluşmuştur. Rusya’da Yabani İğde endüstrisi 1940’lardan beri sürekli gelişmektedir. . Bilimadamları araştırmalara başladıklarında yaprak ve meyvelerinin içinde aktif özellikler bulmuşlardır. Çin’de, araştırmalar ve üretim 1980’lerde başlamıştır ve 300,000 ha Alana Yabani İğde dikilmiştir. Buna bağlı olarak da Yabai İğde İşleyen 150 fabrika ve 200 ‘ün üzerinde ürün bulunmaktadır.
Hippophae rhamnoides L. veya Atları parlatan ağaç!
Yabani İğde meyveleri ayrıca benekli sarı lekeleri nedeniyle “Solgun Diken” olarak da isimlendirilir. Antik çağlarda Yunanlılar atları binek ve savaş için kullanırlardı ve atlar onlar için çok önemliydi. Bundan dolayı Yunanlılar atlara karşı çok farklı davranışları vardı, asla atları öldürmezler ve yaralanan atları ve yaşlananları kendi kendilerine ölmesi için vahşi doğaya bırakırlardı.
Bir defasında doğaya bırakılan 60 hasta ve yaşlı atın atın birkaç ay sonra çok güçlü ve pırıl pırıl parlayan tüylerle geri döndüğü görülmüştür. Bu durum Yunanlıların merakını çekmiş ve sonrasında atların bu ağacın yapraklarını ve meyvelerini yediğini gördüklerinde gerçekleri anlamasına yol açmıştır. Böylece bilge Yunanlılar Yabani İğdenin iyileştirici özelliğini öğrenmiş oldular ve meyveleri tıbbi amaçlı olarak ağrıların dindirilmesinde, mide hastalıklarının tedavisinde ve iskorbüt ‘te kullanmışlardır. Böylece meşhur ismini almaya hak kazanmıştır-Atları parlatan ağaç
Yabani İğde Meyvesi ve Cengiz Hanın Ordusu:
Cengiz Hanın yönettiği katil ordusu Doğu Asyadan Orta Avrupaya kadar herşeyi silip süpürürken, zayıf ve yaşlı atları yol kenarlarındaki Yabani İğde çalılarının yanına bırakmışlardı. Zaferlerinden sonar geriye döndüklerinde, serbest bıraktıkları bu atların ölmediklerini, bütün hastalıklarından kurtulduğunu , eskisi gibi sağlıklı ve heybetli olduklarını gördüler. Bunu gören Cengiz Han, ordusuna Yabani İğde meyvelerinden toplamalarını ve günlük olarak tüketmelerini emretti. Sonuçlar çok etkileyici idi, askerler fiziksel olarak daha güçlü ve enejik hale geldiler. Daha sonar imparatorun herbalistleri daha güçlü bir vücut ve hastalıkları önlemek için birçok tarifler hazırladılar. Büyük oğlu Hu Bi Lie Han 80 yaşında bile hala ata biniyordu. İşte bu Yabani İğde ile olan yılların arkadaşlığının bir eseriydi.
Tibet Ordusu sağlık probleminden nasıl kurtuldu:
50 yıl once özgürlük ordusu halkı kurtarmak için Tibete geldiğinde, altiplano etkisi ve vitamiuns eksikliği ordu sağlığını çok ciddi tehdit ediyordu. Problem ciddi bir tehdit halini almadan, yerel kabile rehberi onları portakal rengi meyveli "Da Ri Bu" denilen meyvelere götürdü. Ordu doktoru, hasta askerlere bu yabani meyvelerden yemelerini söyledi. Birkaç gün sonraki sonuçlar çok etkileyici idi. Hatalıklar hızla iyileşmeye başlamıştı. Daha sonra "Da Ri Bu" denilen meyvenin Yabani İğde olduğu anlaşıldı.
Güzelliğin sırrı geri geldi: Kahverengi Tavuk (Crossoptilon mantchuricum)
Orta Moğolistan’da Crossoptilon mantchuricum denilen mavi ve kahverengi tüylü, hoş görünüşlü bir çeşit vahşi kuş vardır. Beslenme süresi boyunca kuyruk tüyü kopar ve rengi kararmaya başlar. Bu problem kuş araştırmacılarının dikkatli incelemelerine kadar bir anlam ifade etmez. Crossoptilon mantchuricum kuşları Yabani İğde çalılarının bulunduğu yerlerde yaşarlar . Yedikleri yaprak ve meyvelerden dolayı tekrar mükemmel tüylere sahip olurlar. Bu kıymetli çalı kuşun tekrar güzelleşmesine ve toparlanmasına olanak vermiştir.
Yabani İğde ve Kozmonot :
Rus Kosmonot Gagarin ilk uzay yürüyüşünden once , olası radyasyon zararlarına karşı yüksek dozda Yabani İğde yağı kullanmıştır.
Yabani İğde ve Kısa Not:
Milattan sonar 8.yy da yaşayan ünlü Tibetli doctor Yu Sui.Yuan Dan Gong Bu(708~833) yazmış olduğu meşhur kitabında(Si Bu Yi Dian(Four Medicine Classics),) Yabani İğde’ nin gizemli fonksiyonlarını(Ciğerdeki dengenin ayarlanması, böbrek, mide kalp, ağrıların dinmesi vs. ) anlatmıştır. Daha sonra 17 yy’da Luo Sang Que Pei tarafından yazılan Selected Edition of Tibetan Medicine kitabında Yabani İğde’ nin mide, karaciğer, bağırsak ve kadın hastalıkları üzerindeki tedavi edici etkileri kanıtlandı.
Kaynak:http://tropikmeyveci.com/
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder