1. Iklim Istekleri
Zeytin 30º - 45º Kuzey ve Güney enlemleri arasina düsen ilik mutedil ve subtropik
iklim kosullarinda ticari anlamda yetistirilebilmektedir. Tropik bölgede de zeytin yetisir fakat,
ürün verebilmesi için dinlenme saglayan bir yükseklige kadar çikilmak gerekir. Akdeniz
Bölgesi’nde normal çikabildigi yükseklik 800 metredir.
Sicaklik :
Bir bitkinin herhangi bir yerde yetisebilmesi için, her seyden önce belli bir sicaklik
toplamina ihtiyaci vardir. Ihtiyaç duyulan sicaklik toplami tür ve çesitlere göre degismekle
birlikte, yeterli olmadigi yerlerde agaçlar zamaninda çiçek açmadiklari gibi sonraki dönemde
de meyvelerini olgunlastiramazlar. Zeytin, maksimum 40 ºC’ye kadar yüksek sicakliga iyi
sulanmak kosulu ile dayanabilir. Minimum sicakliga dayanma bakimindan yabani formlarla
kültür formlari arasinda fark vardir. Diger meyve türlerinin aksine, kültür formlari –9 ºC’ye
kadar dayanabildikleri halde, yabani formlar –7 ºC’ye kadar dayanabilir. Düsük sicakliklarin
yani, donun etkisi asagidaki kosullara baglidir;
¨ Zeytin agacinin çesitli vegetasyon devrelerinde sicaklik istegi farklidir;
¨ Ilk sürgünlerin görülmesinden somak olusumuna kadar ki devrelerde (Subat-Mart)
sicakligin 5-10 ºC,
¨ Çiçeklenme devresinde (Mayis-Haziran) 15-20 ºC,
¨ Meyve tesekkülü ve büyüme devresinde (Temmuz-Ekim) 20-25 ºC,
¨ Olgunluk devresinde (Eylül-Kasim) 15 ºC,
¨ Tam olgunluktan hasat sonuna kadar olan devrede (Kasim-Ocak) 5 ºC civarinda
olmasi istenir.
Bu devreler süphesiz o yilin meteorolojik kosullarina ve zeytin çesitlerine göre
degisme gösterebilir.
Zeytin agaci genelde –7 ºC’den daha düsük sicakliklara maruz kaldiginda, sira ile
gözler, somaklar, uç sürgünleri, dane, yaprak, ince dal ve dalciklar, gövde ve turplar zarar
görür. Bu zararlanma asiri yaprak dökümü, kabuk çatlamasi, kalin dal ölümleri vb.sekilde
ortaya çikar.
Bazi çesitler soguktan daha fazla etkilendigi gibi mahsulsüz agaç mahsullüden, kalin
piskin kabuklu olanlar ince ve piskinlesmemis olanlardan, hafif budanmislar agir budanmis
agaçlardan daha az zarar görürler.
 |
| zeytin çiçeği |
Mayis-Haziran aylarinda sicakligin normalin üzerinde yükselmesi, fazla terlemeye
neden olacagindan yapraklarda büzülmeye neden olurlar.
Kuzeye bakan meyilli zeytinliklerde gece-gündüz sicaklik farkindan ince sürgünlerde
kabuk çatlamasi meydana gelir ve buralardan kuruluk içeriye isler. Ilkbahardaki asiri sicaklar
döllenmeyi engellediginden meyve tutumu olmaz.2
Kis aylarindaki anormal isi yükselmeleri uyumayi önleyip, agacin zamanindan önce
sürgün vermesine neden olur. Gövdesi çiplak agaçlar asiri günesten yanar ve kavrulur.
Zeytin soguga duyarli bir meyve türü olmasina karsilik çiçek tomurcugu olusumu için
oldukça düsük sicakliga muhtaçtir. Tropik bölgede yetismesine karsilik meyve vermeyisinin
nedeni de budur.
Hartmann tarafindan California’da yapilan çalismalarda; Çiçek tomurcugu olusumu
için Ocak ayinda ortalama sicakligin 10 ºC’nin altinda kalmasi gerekmektedir. Ancak bundan
sonra yeterli ürün alinabilmektedir. Kalifornia’da Sevillano ve Ascolano çesitleri 6 ºC altinda
2,000 saat kaldiklari taktirde normal ürün vermektedirler.
Yagis:
Zeytinin yillik yagis istegi 700-800 mm’dir. Toprakta depo edilen Kis ve Ilkbahar
yagmurlari kusursuz çiçek açimini saglar, çiçeklerin dane tutum oranini arttirip, Haziran
dökümünü azaltir.
Yazin verilecek su ve yagacak yagmurlar danenin çekirdek olustururken su ihtiyacini
karsilar, zeytinlerin irilesmesi ile sofralik degerini arttirip yag olusumunu saglar. Ayrica
gelecek yil meyve verecek sürgünlerin gelismesini ve meyve gözlerinin dogusunu hizlandirir.
Asiri yagislarin olumsuz etkileri asagidaki gibi siralanir;
¨ Sürüm tavi bulunamaz, hasat zorlasir,
¨ Azoylu gübreleri yikar,
¨ Meyilli yerlerde erozyona sebep olur,
¨ Agaçlar normalden daha uzun sürgün verirler, bu nedenle soguklara direnç azalir,
¨ Taban suyu yükselir, kök tabakasi havasiz kalir,
¨ Kökler çürür ve fusariuma yakalanir,
¨ Toprak pH’si düser, asit karakterli topraklarda zeytin iyi gelismez.
Kar :
Dallarin kirilmasi bakimindan önemlidir. Bilhassa iyi budanmamis agaçlarda büyük
zararlar meydana getirir. Bu nedenle yogun kar yagisinda dallar silkelenmelidir.
Nisbi nem:
Zeytin yüksek nisbi nemi sevmez, fumajine tutulur. Genel olarak zeytinin denizden en
az 1-2 km. içeride dikilmesi önerilir. Buna karsin bazi çesitler deniz kenarinda da zarar
görmeden yetisebilmektedirler. Nisbi nemin az olmasi halinde ise zeytinin topraktan alacagi
su miktari artacaktir. Ege ve Akdeniz Bölgesi’nde sahilde zeytin oldugu halde nisbi nemin
zarari görülmez. Nisbi nemin etkili olusunda rüzgarin esis yönünün rolü büyüktür. Uzun süren
nemli Ilkbahar meyve tutumunu, kuru rüzgarlar da dökümü arttirir.3
Sis :
Çiçek zamani tozlanmaya engel olarak döküme neden olur.
Dolu :
Iki türlü etki yapar.
¨ Mekanik zarari; Çiçek, meyve dökme, yaprak ve dal yaralama
¨ Dolu yaralarindan bakteri ve mantarlarin girerek zarar yapmasi; Bilhassa
Pseudomonas savastanoi (Zeytin Dal Kanseri) dolu yaralarindan girerek büyük
zararlara yol açar. Dolu yagisinin fazla oldugu bölgelerde potasli gübrelerle
gübreleme kismen bakteri zararini önlemede rol oynar.
Rüzgar :
Kis mevsiminde Kuzey-Bati’dan esen Karayel bol yagis getirir. Mayis ile Haziran
baslarinda esen hafif rüzgarlar döllenmeye yardimci olurlar. Agaçlarin dal ve dalciklari
arasindan geçen hafif esintiler bazi fungal hastaliklarin yayilmasina engel olur. Yaz aylarinda
esecek nemli rüzgarlar agaçlarin susuzluk çekmesini kismen önler.
Kis sonlarinda esen Kesisleme rüzgari toprak nemini kaçirir. Mayis sonlarinda esen
güney kurutucu Samyeli rüzgarlari çiçeklerin döllenmesine engel olur. Yazin güneyden gelen
rüzgarlar ise toprak nemini kaçirir, devamli eserse daneleri burusturur.
Firtinalar agaçlari devirir, dane baglatmaz, denizden gelenler zeytin topraklarini
tuzlandirir.
Güneyi kapali olmayan yerlerde kisin esen Lodos rüzgari, agaçlari zamansiz
uyandirmakta ve agaçlarin soguklardan daha çok etkilenmesine neden olurlar.
Zeytin dikilecekse sik dikimden ziyade asagidan taçlandirma yönüne gidilmelidir.
Yükseklik :
Zeytin ziraati fazla yükseklerde iki nedenle yapilamaz;
¨ Bu yeterler genellikle kar bölgeleridir ve soguktur.
¨ Zeytin buralarda geç çiçek açar ve çok erken dinlenmeye girer. Ürün ve kalitesi
yeterli degildir.
Akdeniz Bölgesi’nde zeytinin ulasabildigi yükseklik 1,000 m.’ye çikar. Türkiye’de
zeytinin yetistigi en yüksek yer Adana’dir (1,150 m.). Akdeniz Bölgesi’nde 650 – 700 m.’de
kapama bahçelerimiz vardir.4
Yöney:
Zeytin agaci isigi sever. Çok soguk geçit bölgelerde özellikle güney yönü aranmalidir.
Sisli dag etekleri, soguk hava akimi olan vadiler zeytin için pek uygun degildir.
2. Toprak Istekleri
Fransiz Coupine göre “zeytin fakir topraklarin zengin bitkisi”dir. Zeytinin toprak
bakimindan pek seçici olmadigi söylense de, bu hiçbir zaman fakir topraklarda daha iyi
gelistigi ve bol ürün verdigi anlamina gelmez.
Genellikle kalkerli-kumlu derin nemli ve besin maddelerince zengin topraklari sever.
Yeterli nemin bulunmasi halinde 75 cm. derinlikteki topraklara tesis yapilabilir. Köklerin
gelisme imkani ve nüfuz kabiliyeti olmayan sahalarda toprak derinligi en az 100-500 cm.
olmalidir. Zeytinlik tesis edilecek topragin islah edilemeyecek kadar agir veya hafif olmamasi
gerekir. Çok agir topraklar fidanlarin saçak-kök tesekkülünün iyi olmamasina neden oldugu
gibi köklerin yeterince hava almasina da engel olur. Çok hafif topraklar ise ne nem tutar, ne
de besin maddelerini muhafaza eder.
Taban suyunun 1 m. den daha yakin oldugu veya bilhassa kisin zeytin köklerinin 3-4
haftadan fazla su altinda kaldigi yerlerde drenaj yapildiktan sonra zeytinlik tesis edilmelidir.
http://www.aralzeytin.com/
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder