Bilimsel Sınıflandırma
Âlem: Plantae
Bölüm: Magnoliophyta
Sınıf: Magnoliopsida
Takım: Ranunculales
Familya: Ranunculaceae
Cins: Paeonia sp.
Genel Özellikleri
Çok yıllık, gövdesi otsu veya odunsu olup yazın yeşil çalı formundadır. Yapraklar bileşik tüysü yaprak görünümünde ve yapraklar 15 - 25 cm uzunluğundadır. Yaprakçıklar yumurta biçiminde ve saplıdır. Doğal formdakilerin çiçekleri yalınkat, kültür formlarınki
katmerlidir. Çiçekler mayıs haziran arasında çiçeklenir. Çiçek rengi pembe, beyaz, kırmızı olabilir.
Üretimi
Tohum ve kalem aşı ile üretilmektedir. Tohumla üretim yalınkat çeşitlerde kullanılır.
Ancak tohumla üretimde bitkinin gelişimi yavaştır ve beş yıl sonra çiçek açarlar.
Tohumlar olgunlaştıktan sonra toplanır ve ertesi ilkbahara kadar katlamaya bırakılmalıdır. İlkbaharda soğuk yastıklara ekilir. Diğer bir yöntem ise toplanan tohumlar hemen soğuk yastıklara veya saksılara ekilirler. Tohumlar eğer birkaç yıllık ise ekimden önce birkaç gün suda bekletilerek sert kabukları yumuşatılır. Ekimden sonra ilk yıl kök görülür, ikinci yıl sürgün gelişimi görülür. Aşı ile de üretim yapılmaktadır. Aşı ile üretim hibrit çeşitlerde kullanılır. Aşılar ağustos ekim veya aralık- mart arasında yapılmaktadır.
Aşı yöntemi olarak kakma aşı uygulanır. Otsu türlerde nisanda ya da ekimde kök parçaları ile üretim yapılabilir. Fidanlar 90 cm ara ile 5 – 7,5 cm derinlikte yerleştirilir.
Ekolojik İstekleri
Sıcak ve ılıman iklimden hoşlanır. Güneşli yerleri sever. Derin bitki besin maddelerince zengin, kireçli topraklarda iyi yetişir. Kurak ve rutubetli topraklarda yetişir. Her iki yılda bir iyi yanmış ahır gübresi ile şubat aylarında gübrelenmelidir.
Peyzajda Kullanımı
Güzel çiçekli süs bitkilerindendir. Park ve bahçelerde güzel çiçekleri ile ortamın
havasını değiştirir. Kesme çiçek olarak da kullanılır. Zehirlidir.
Önemli Türleri
Paeonia lactiflora (Bahçe şakayık çiçeği)
Anavatanı Çin, Japonya ve Sibirya’ dır. Çok geniş bir alanda rastlanan bir türdür. Gür
çiçek açmaktadır. Zarif çiçekleri beyaz ve kırmızı renkleri ile değer kazanmıştır. Çiçekleri iri, basit, sık ve yarı sık dallı, katmerlidir. Çiçek taşıyan gövdeler tüylü, iyi yapraklanmış olup, yükseklikleri bir metreyi bulmaktadır. Mayıs ayında çiçek açar. Bazı türlerin çiçeklerinde hafif güzel bir koku vardır. En önemli türlerinin çiçekleri beyaz, kırmızı damarlı, iri çiçekli olabildiği gibi beyaz, sarımsıpembe nüanslı da olabilmektedir.
Paeonia officinalis (Adi şakayık , Bahçe şakayıkı)
Ìsviçre, İtalya’ dan gelmiştir. Uzunluğu 60–80 cm’ ye kadar boylanabilir. Yumru köklü, kümeler hâlinde gelişen, çalımsı, otsu bir bitkidir. Mayıs – haziran aylarında çiçeklenir. Çiçek rengi kırmızı, koyu kırmızıdır. Yaprakları tüylü, 1–2,5 cm genişliğinde, derin yırtmaçlı ve yeşil renklidir.
P. albiflora’ dan 14 gün evveli açar, daha fazla kırmızı
renklidir. Çiçek bahçelerimizde rastlanır. Tohumla ve yumru kökleri ile üretilir. Yumru kökler sonbaharda sökülerek küçük parçalara ayrılır. Daha sonra yerlerine dikilir. Aydınlık yarı gölge yerlerde ve ılıman iklimlerde yetişir. Organik maddece zengin, drenajı iyi, bol yaprak çürüğü içeren, kalkersiz toprakları tercih eder. Az fakat düzenli sulanmalıdır. Yer değiştirmeye karşı duyarlıdır. Çiçek parterlerinde gruplar hâlinde, bordürlerde, karışık düzenlenmiş çiçek alanlarında rahatlıkla kullanılır. Ağaçların altlarında ve yol kenarlarında rahatlıkla dikilebilir.
Paeonia peregrina (Yabani şakayık çiçeği)
Yok olma tehdidi altındadır. Balkan yarımadasından gelişmiştir. Ülkemizde 1000 metre deniz yüksekliğine kadar geniş yayılmıştır. Gövdesi dik, çıplak, boyuna çizgili, 60 cm yüksekliğindedir. Eliptik dilimli, yeşil, arka tarafları daha aydın yapraklıdır. Çiçekleri pek kırmızı, basit, 5 – 6 cm genişliğindedir. Genelde çanak yaprakları 5 tanedir ve birbirlerine benzemezler. Ovalarda, çalılıklarda, orta, güçlü ve taze topraklarda gelişir. Çok zariftir ve aynı zamanda yok edilen bitkidir. Mayıs ayı başında çiçeklenir.
Paeonia tenuifolia (Dar yapraklı şakayık çiçeği)
Yok olma tehdidi altında olan bir türdür. Kırım, Ukrayna, Balkan yarımadası ve Anadolu’da gelişmiştir. Gövdesi dik, koyu örtülü, boyuna çizgili, dallanmamıştır. Uzunluğu 30 – 50 cm olup, kökten fışkıran sürgünleri vardır. Yaprakların bölümleri çok ince 2 – 5 mm genişliğindedir. Çiçekleri büyük olmayıp 3 – 5 cm genişliğindedir. Genelde koyu kırmızı renktedir. Sık dalları vardır. Otlu ve kuru yerlerde, daha az seyrek çalılıklarda ve
balçıklarda yetişir. Bazı yerlerde bağımsız eş topluluk oluşturur veya diğer üstünlük gösteren eş toplulukların terkibi altında yetişir. Mayıs ayında çiçek açar.
Paeonia mascula (Su veya orman perisi şakayık çiçeği, gül rengi şakayık çiçeği)
Yok olma tehdidi altındadır. Yaprakları kül rengi, balmumu yapıştırıcı ile örtülü, hayli
geniş, ters yumurta şekli bölümleri olan bitkidir. Çiçekleri basit, ahududu kırmızısı veya gül rengindedir. Coğrafi olarak Güney ve Güney Doğu Avrupa, Balkan Yarımadası, Kafkaslar'da ve Güneybatı Asya'da yer almaktadır. 500 – 1000 m deniz yüksekliğindeki alanlarda yaşama olanağı bulmaktadır. Kesilmiş ormanlarda, çalılıklarda, gölgeli, iyi gelişmiş, taze, ılıman iklimli ve nemli topraklarda, orman eş topluluklarında, hâkim olan meşe, kayın ve basit gürgen orman kuşaklarında yetişmektedir. Tek başına veya küçük gruplar hâlinde yetişmektedir. Mayıs–haziran ayında çiçek açar.
Paeonia arborea (Odunsu şakayık çiçeği)
Yarı çalı formundadır. Yüksekliği ise 1 – 1,5 metre arasında değişmektedir. Yaprak
rengi donuk yeşilimsi mavidir. Çiçekleri sık dallı, katmerli veya basit olup güzel kokuludur.
Önemli Hastalık ve Zararlılarİyi havadar yere dikilmezse mantar hastalıklarına çabuk yakalanır. Botrytis, kök çürüklüğü, antraknoza karşı dikkatli olunmalıdır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder