Meyve Ağaçlarında Budama

Meyve Ağaçlarında Budama

Meyve ağaçlarının düzgün ve kuvvetli bir taç oluşturarak uzun zaman iyi ve bol ürün 

vermelerini sağlayan, verimden düşen ağaçları tekrar verimli hale getirmek için ağaçların 

toprak üstü organlarına uygulanan kesme, bükme, tomurcuk, sürgün ve yaprak alma 

işlemlerinin tümüne budama denir.

Meyve ağaçlarında budamanın faydalarını şöyle sıralayabiliriz:

-Gövde üzerinde ana dalların sayıları ve dağılışları düzenlenerek ağaçlarının 

sağlam, düzenli ve dengeli bir taç oluşturmaları sağlanır.

-Meyve ağaçlarının kısa sürede ürün vermesine yardımcı olur.

-Güneş ışığından ağaç dallarının en iyi şekilde faydalanması sağlanmış olur.

-Budama ile meyve iriliği, meyve kalitesi ve meyve kabuğunun renklenmesi artar.

-Ağaç büyüklüğü ve dalların sıklığı kontrol altına alınabilir.

-Püskürtülerek yapılan ilaçlamanın etkinliği tüm dallara ulaşmış olur.

-Hastalıklı ve kuru dallar alınarak mücadele daha kolaylaşmış olur.

-Alet ve ekipmanların çalışabilmesi için gerekli boşluklar oluşturulmuş olur.

-Verimden düşen ağaçlar budama ile gençleştirilerek tekrar verimli ağaçlara 

dönüşmeleri sağlanır.

-Bazı meyve türlerinde görülen bir yıl çok, bir yıl az veya hi„ ürün vermeme 

durumu budama ile azaltılmış olur.

-Budama ile hasadın yapılması kolaylaşmış olur.

Meyve ağaçlarında budama zamanını şöyle açıklayabiliriz: Budama zamanı, 

meyve ağacının toplu büyümesini, kesime karşı göstereceği tepkiyi, verimini, fizyolojik ve ekonomik ömrünü etkiler. Budama kış ve yaz (yeşil) olmak üzere iki ayrı ve zıt mevsimlerde yapılır.

Budanmış ağacın üstten görünüşü

Kış budama zamanı: Kışları ılık geçen yerlerde meyve ağaçlarının kış 

dinlenmesine girdikten sonra yapılan budama kış budaması için en uygun bir zaman dilimidir. Ancak kışı sert geçen yerlerde şiddetli donlardan önce, budamanın yapılmaması gerekir. Meyve ağaçlarını budamak için en uygun dönem, yaprak dökümünü izleyen günlerle ilkbahar gelişme periyodunun 

başlaması arasında geçen dönemdir.

Yaz budaması: Yaz budaması meyve ağa„larında yaz boyunca sürgünlerin 

seyreltilmeleri, uç alma, bükme, eğme, dalların açılarının genişletilmesi veya daraltılması için yapılan işlemlerinin tümüdür. Yaz budamasının amaçlarından biri meyvelerin daha iyi renklenmelerini sağlamaktır. Kış aylarında yapılacak budama işlemlerini azaltmak ve derim işleri ile kültürel işlemleri kolaylaştırmak ise diğer amaçlarındandır. Yaz budaması özellikle meyve ağaçlarının şekillendirme yıllarında yapılması gerekli olan önemli bir teknik işlemdir. Meyve ağaçlarında, yaz budaması ilkbahar gelişme periyodunun sonu ve yaz gelişme periyodu içerisinde sürgünler odunlaşmaya başladıktan sonra 

yapılabilir.

Meyve ağaçlarında amaçlarına göre budama şekilleri ise şunlardır:

Şekil budaması; Meyve ağaçlarının toprak üstü organı olan taca verilecek şekil 

ekolojik şartlara ve ağacın morfolojik yapısına göre değişir. Gönümüzde 

dünyada ve ülkemizde en yaygın olarak verilen şekil ‘Merkez’ Lider Terbiye 

Sistemi’ dir. Bu terbiye sistemi elma, armut, kayısı, kiraz, vişne erik, şeftali gibi 

birçok meyve türü için en uygun şekildir. Örnek olarak elma da bu şeklin 

verilişini kısaca anlatacağız.

Merkezi lider terbiye sistemi: Bu tip budama şeklini çöğür, kuvvetli veya yarı 

bodur gelişen ağaçlar üzerine aşılı olan elma çeşitlerinde uygulamak mümkündür. Genç elma ağaçları için kolay terbiye sistemi, merkezi lider sistemidir.

A. Ağaç uygun yüksekliğe gelince, merkezi lider kıvrılmalı ve direğe bağlanmalıdır

B. Yeni bir lider oluşturmak için zayıf bir yan dal üzerinden geriye kesim yapılmalıdır

Meyve bahçesine dikilecek fidan dallı veya kamçı şeklinde dalsız olabilir. Eğer fidan kamçı şeklinde dalsız ise dikimden sonra toprak seviyesinden 75 cm’den tepesi vurulur. Tepesi vurulurken son göz aşı noktasının ters tarafında olmalıdır. Eğer bir veya iki yaşlı dallı fidan dikilecekse 4–5 adet geniş a„ılı yan dal bırakılır. Tepesi de en üstteki yan dalın 25 cm üzerinden vurulur. Toprak seviyesinden itibaren 40–45 cm ye kadar olan dallar dipten çıkarılır. 

Birinci yıl; dikimi takip eden yaz ayları başında şekil verme işlemlerine başlanır. Sürgünler 7,5–10 cm olunca yaz budamasına başlanır. Fidanın üst tarafına yakın dik büyüyen bir dal lider olarak seçilir. Dar açılı olan dalların açıları kürdan, mandal, kamış gibi malzemelerle genişletilmelidir. Yaz aylarında süren sürgünlerden 4–6 tanesi ana dal olarak seçilebilir. Diğer sürgünler çıkartılır. Lidere yakın olan dallar onunla rekabet edecekleri için çıkartılır. Böylece birinci oluşturacak dallar seçilmiş olur. Durgun dönemde birinci katı oluşturan dalların en üstündekinin 50–60 cm yukarısından liderin tepesi vurulmalıdır. Yan dalların ucu 1/4 oranında kesilir. Yan dalların ucu lider seçilen daldan aşağıda olmalıdır.

Budama sonrasında dallarda yeni sürgünlerin oluşumu
İkinci yıl; birinci katın 50–60 cm ƒzerinden ikinci bir dal katı oluşturulmalıdır. İkinci kat olarak 3–5 dal seçilir. Dalların açıları geniş olmalı, gövde ile dal arası açı 45–60 arasında 
olmalıdır. Yeni oluşturulan ikinci katın dalların birinciden daha kısa olması gerekir. Böylece 
alttaki dallar gölgelenmez. Ana dalların ucu son göz aşağı bakacak şekilde 1/3 oranında 
kısaltılmalıdır.

Üçüncü yıl; her yıl ana dalların ve liderin ucundan 1/3 oranında dal kesilir. Ağaç çeşidine, toprak ve iklim durumuna göre 8–12 ana dal olgun verim çağındaki bir ağaçta 
bulunmalıdır. İhtiyaca göre 3. bir kat dal oluşturulabilir. Ölü dallar, hastalıklı ve kırılmış dallar budanarak ağaçtan uzaklaştırılır. Bu işlemlere ileriki yıllarda da devam edilir.

Ürün (verim) budaması; Şekil verme işlemi tamamlanan ağaçlarda fizyolojik 
denge oluşturulmuştur. Kurulan bu dengenin uzun süre korunması gerekir. Ürün 
budamasında dikkat edilecek hususları şöyle sayabiliriz.
-Ana dallara teker teker bakılmalı, bunlar üzerinde dikine büyüyen birbiri üzerine gelen dallar var ise 
çıkartılmalıdır.
-Ana veya yardımcı dallardan kurumaya başlayanlar kısa kesilerek boş yerlerde yeni dalların
oluşturulmasına çalışılır.
-Meyve dallarından yaşlı olanlar kesilerek atılır.
-Kuru, hastalıklı veya zayıflamış dallar diplerinden kesilerek ağaçtan çıkarılır.
-Bir ana veya yardımcı dal üzerinde fazla miktarda meyve dalı oluşmuşsa bunlar arasında seyreltmeye gidilir.
-Verim budamasında dal bükme ve eğmelerine izin verilmemeli, dallar ancak bağ olarak kullanılmalıdır.
-Meyve ağırlığı nedeniyle eğilerek açıları genişlemiş dallar diğer dallara bağlanarak destek sağlanır ve 
eski hallerine getirilir.

Gençleştirme budaması: Verimden dƒşmƒş yaşlı ağa„larda yeniden kuvvetli sürgünler oluşturarak ağaçta yeni bir taç oluşturulmasına gençleştirme budaması denir. Gençleştirme budamasında önce kurumuş, sık ve birbiri üzerine gelen dallar çıkarılmalıdır. Geri kalan dallarda da kısa budamalar yapılarak ağacın tacı küçültülür ve yeniden kuvvetli sürgün oluşumu sağlanmış olur.


Gençleştirme budaması yapılan ağaçların ana dalları ve gövdeleri üzerinde birçok obur dallar, 
kuvvetli sürgünler oluşur. Bunlardan yalnız yeni tacın oluşumu için gerekli olanlar bırakılır,
 diğerleri tamamen çıkartılır.