Çiçek ailesinin aristokrat kızı o. Biraz egzotik, biraz da nazik. Cazibesiyle büyülüyor, sağlam duruşuyla şaşırtıyor. Tek istediğiyse sevgi ve ilgi; o zaman gösteriyor tüm güzelliğini…
Egzotik güzelimiz orkide Ophrys, bitkiler dünyasının işveli güzeli olarak anılıyor. Gerçekten de öyle; ona bir bakan gözünü alamıyor. Orchidaceae ailesinden gelen zarif orkide, ülkemizin doğal ve değerli çiçekli bitkilerinin başında yer alıyor. Bu yüzden onu yakından tanımanızı istedik. Doğal ortamda yetişen orkide, otsu bir bitki. Tropik ormanlardan 4 bin metre yükseklikte alanlara uzanan farklı ortamlarda yetişebiliyor. Asalak türleri tropik ormanlarda, ağaçların üzerinde yaşıyor. Evlerimizi süsleyen orkide türünün kökeni de buradan geliyor.
EFSANELERE İLHAM OLMUŞ
İlk kayıtlarına Çin’de rastlanan orkidenin geçmişi 3 bin yıla dayanıyor. Estetik güzelliğinin yanı sıra orkidelerden yiyecek, içecek ve bitkisel ilaç yapımında kullanılmış. Çinliler ona ‘mis kokulu, sevgi, incelik ve temizlik’ anlamlarını içeren ‘lan’ demişler. İnsanları büyüleyen bu güzel bitki, klasik Yunan mitolojisinden başka birçok efsaneye de konu olmuş.
EN DEĞERLİ SALEP
Ne yazık ki, ülkemizde yetişen bazı orkide türlerinin değeri çiçek olarak bilinmiyor. Orkide, dondurma ve salebin katkı maddesi olmasının yanısıra, bitkisel ilaç yapımında da kullanılıyor. Bu nedenle bir orkide cenneti olan ülkemizde, artan iç ve dış talep yüzünden, güzel çiçekler ticari meta olarak kullanılıyor.
Yoğun ve bilgisizce sökülmesi, toplanması yok olmalarına neden oluyor.
Geleceği hiç düşünülmüyor. Kaçak ihracatı önlemek için bir yasak var ama ne yazık ki Anadolu’da kimi bakkal ve pazarlarda kurutulmuş ya da toz haline getirilmiş yumrular açıkça satılıyor. Hatta Anadolu halkı orkideye ‘Salep Otu’ diyor. Salep yapımı için ülkemizde hemen her yıl yaklaşık 100 milyonu geçen orkide yumrusu toplanıyor ve çiçeğinin kökü kurutuluyor. Orkidelerin yetiştikleri ortamlarda yok olmaları ne acı... Bunların nedenleri arasında hayvan sürülerinin altında ezilmeleri ve yol inşaatları da var. Kırsal alanlara doğru genişleyen kentleşme de onları öldürüyor. Türkiye’de 170 takson orkide saptanmış. Bu da ne kadar doğal bir kaynağımız olduğunu gösteriyor.
AFRODİZYAK NİYETİNE…
Salebin Osmanlı’da ve daha önceki uygarlıklarda da önemli bir yeri olduğu biliniyor. Örneğin sarayın helvahanesinde padişahlar için hazırlanan macunların vazgeçilmeziymiş. Abdülhamit’in kızı Ayşe Osmanoğlu’nun anıları nda şöyle deniyor: “Saraydaki nevruz kutlamaları sırasında hazırlanan mönüde sabah aç karnına yenmesi şifalı olan ‘S’ ile başlayan yedi tür yiyecek bulunurmuş. Susam, süt, simit, su, salep, safran, sarımsak...” Orkide, Avrupa’da, özellikle de Doğu ülkelerinde asırlarca afrodizyak olarak da kullanılmış.
Kaynak: Türkiye Orkideleri: Karel (C.A.J) Kreutz, Alper Hüseyin (Editör) ROTA Yayınları.
Gülnar Önay
EvBahçe Dergisi Ocak 2011 Sayısı
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder