Armut Yetiştiriciliği

Armut Yetiştiriciliği

Dünya armut üretimi son verilere göre yaklaşık 18 milyon ton civarındadır. Bu üretimin yarıdan fazlasını Çin (9 milyon ton) kalan miktarını ise diğer ülkeler (İtalya, A.B.D., İspanya, Arjantin, Almanya, Güney Kore, Japonya ve Türkiye (360.000 ton) üretmektedir. Ağaç sayısı ve üretim miktarlarında son yıllarda gözle görülür derecede bir düşüş yaşanmakta ve bunun en önemli nedenlerinden birisi olarak ta Armut Ateş Yanıklığı (Erwinia amylovora) hastalığı gösterilmektedir.

EKOLOJİK İSTEKLER

İklim: Ağaçların dinlenme döneminde –20, -25 oC kış soğuklarına kısa süreli olarak dayandıkları bilinmektedir. Fakat bu süreler ne kadar kısa olursa zararlanma da o oranda az olur. Özellikle kış soğukları riski olan bölgelerde gübreleme ve sulama programlarının dikkatli bir şekilde planlanması gerekmektedir. Armut çeşitlerin bir çoğu düzenli çiçek açabilmek için mutlaka kış dinlenme döneminde 7.2 oC ‘nin altında toplam 1000 – 1500 saatlik bir sıcaklık toplamına ihtiyaç duyarlar. Eğer bu ihtiyaçları karşılanamazsa çiçeklenme düzensiz olur veya çok az gerçekleşir. Kaliteli meyve elde etmek için yetiştiriciliğin ılıman iklimlerde yapılması tavsiye edilir.

Toprak: Armut yetiştiriciliğinde kullanılan anaca göre değişmekle birlikte; kumlu topraktan killi toprağa kadar bir çok toprak tipinde bahçe kurulabilir. Fakat toprak pH’sının 6 - 7 civarında, geçirgen, derin, sıcak ve organik madde miktarının yüksek olması istenir. Aşırı kumlu ve kuru topraklarda meyve kalitesi bozulur.

ANAÇLAR

Armut yetiştiriciliğinde en çok uygulanan ve en güvenilir yöntem aşılı fidan ile üretimdir. Ülkemizde armut için ilk kullanılan anaçlar; doğada yabani olarak bulunan ahlat ve armutlar olmuştur. Bundan sonra yoğun olarak fidan üretimine geçilmiş ve anaç olarak; Armut çöğürü , Armut klon anaçları ile birlikte Ayva klon anaçları (özellikle Quince-A) kullanılmaya başlanmıştır. Quince -A ‘nın avantajı küçük ağaçlar meydana getirmesi ve düzenli sulandığı taktirde daha kaliteli meyveler oluşturmasıdır. Bunun yanında Quince-A nın dezavantajı; bazı çeşitlerle aşı uyuşmazlığı göstermesidir. Uyuşmazlık gösteren çeşitler için özellikle ülkemizde Beurre Hardy çeşidi ara anaç olarak kullanılır.

Quince –A Anacı İle

Uyuşan Çeşitler

Uyuşmayan Çeşitler

Beurre Hardy

Old Home

D.d.Comice

Abbe Fetel

Santa Maria

Conference

Akça

Passe Crassane

Williams

Coscia

Beurre Bosc

Dr.J.Guyot

Starkrimson

Farmingdale

Deveci

Asya Armutları

Yapılan çalışmalar sonucunda bu olumsuzluğu ortadan kaldıran ve armut çeşitlerinin büyük bir çoğunluğu ile aşı uyuşmazlığı göstermeyen BA - 29 ayva klon anacı da kullanılmaya başlanmıştır. Ayva ve armut anaçlarının büyük bir çoğunluğunun armut ateş yanıklığı hastalığına hassas olmaları nedeniyle kullanılan anaçlarda da değişiklikler ortaya çıkmıştır. A.B.D.’de yapılan ıslah çalışmaları sonucunda Old Home ve Farmingdale çeşitlerinin melezlenmesi ile bu hastalığa yüksek oranda dayanıklı olan OH X F serisinin klon anaçları üretime sunulmuştur.

ÇEŞİTLER

Avrupa grubu çeşitler; June Beauty, Akça, June Gold, Wilder, Mustafabey, B.P. Morettini, Coscia, Santa Maria, Dr. Jules Guyot, Starkrimson, Williams, Triumph de Vienne, Grand Champion, Beurre Bosc, Beurre Hardy, Doyenne du Comice, Ankara, Passe Crassane ve Deveci olarak sayılabilir.

Kieffer, Magness, Orient, Moonglow, Warren, Ayers, Potomac, Maxine, Tyson, Honey Sweet, Hood, Fan Stil ve Monterry çeşitleri ise armut ateş yanıklığı hastalığına kısmen veya dayanıklı olan çeşitler olarak bilinmektedirler.

Asya grubu çeşitler; Shinko, Shinseiki, 20 th Century, Chojuro, Magietsu, Kasui, Atago, Korean Giant, Hosui, Niitaka, Olympic, Yoinashi ve Ya Lii bu grubun çeşitlerinden bazıları olarak verilebilir.

BAHÇE KURMA

Seçilmiş olan bahçe yerinin; armut ağacının tüm isteklerini karşılayacak nitelikte ve iyi bir toprak hazırlığının da yapılmış olması şarttır. Eğer toprak hazırlığı iyi yapılmamış ise fidan çukurlarının geniş açılması fidanın gelişmesi yönünde mutlaka olumlu etki sağlayacaktır. Kapama armut bahçesi kurulacağı zaman mutlaka sağlıklı, ismine doğru, aşılı ve bir yaşlı fidanların kullanılmasında fayda vardır. Anaç olarak Quince-A kullanılmış ise, ağaçlara verilmesi gereken aralık ve mesafeler, çoğu çeşitler için 3x5 m, armut çöğürü anaç olarak kullanılmış ise 5x7 m önerilmektedir. Bu aralık ve mesafeler çeşide, toprak şartlarına ve uygulanacak olan kültürel işlemlere göre değişebilir. Son yıllarda bazı ülkelerde belirttiğimiz aralık ve mesafelerden daha sık (0.6 - 0.8 x 4 m) armut bahçeleri de kurulmaya başlanmıştır. Dikim budaması yapılan fidanların ılıman iklimlerde aşı yeri toprak üzerinde kalacak şekilde Kasım – Ocak ayları arasında dikilmeleri tavsiye edilir. Daha soğuk olan bölgelerde ise fidan dikimi Şubat ve Mart aylarında yapılmalıdır. Dikim sırasında bahçede sağlıklı bir tozlanma ve döllenme için mutlaka aynı dönemde çiçek açan çeşit karışımlarına yer verilerek bahçe kurulmalıdır.

KÜLTÜREL İŞLEMLER

Toprak İşleme

Armut bahçelerindeki toprak işleme; açık, örtülü veya yarı örtülü olarak yapılabilir. Açık toprak işlemede; değişik alet ve makinalarla tüm yıl boyunca bahçede yabancı ot çıkışına müsaade edilmez. Sürekli toprak işleme olayı vardır yağışı fazla olan ve meyilli arazilerde uygulanması tavsiye edilmez. Örtülü toprak işlemede ise bahçede herhangi bir toprak işlemesi söz konusu değildir. Sadece aşırı boylanmış olan otlar biçilir veya özellikle ağaç altlarında yabancı ot ilaçları ile düzenli bir mücadele yapılır. Yarı örtülü veya geçici örtülü toprak işlemede ise bahçede toprak işlemenin uygun olduğu ilkbahar ve yaz aylarında işleme yapılır. Sonbahar ve kış aylarında ise bir kez toprak işleme yapılır veya hiç yapılmaz. Anaç olarak ayva veya bodur gelişen diğer klonların kullanıldığı armut bahçelerinde eğer toprak işlemesi yapılıyor ise mutlaka yüzeysel (10 – 15 cm) olmalıdır. Özellikle genç bahçelerde yabancı ot ilacı kullanırken dikkatli olunmalı ve ağaç gövdeleri ilacın etkisinden korunmalıdır. Aksi takdirde genç ağaçların gelişmesi bundan olumsuz etkilenir. Ağaç sürgün ve yapraklarında cüceleşme, alt bölümlerdeki meyvelerde aşırı pas, sonucunda da çürüme meydana gelir.

Gübreleme

Tüm meyve bahçelerinde olduğu gibi armut bahçelerinde de dengeli ve düzenli bir gübreleme yapmak için mutlaka her yıl toprak ve üç yılda bir yaprak analizleri yapılmalıdır. Yapılan analizlerin sonucuna göre de bahçenin gübre ihtiyacı belirlenmelidir. Verilecek olan kimyasal gübreler ağaçların taç iz düşümü içersine ama asla gövdeye ve köklere temas etmeyecek şekilde uygulanmalıdır. Bitkinin daha fazla ihtiyacı olan makro elementler hemen hemen her yıl mikro elementler ise ihtiyaca göre verilmelidir. Armutlarda demir ve bor noksanlıklarına sık rastlanmaktadır.

Budama

Armut yetiştiriciliğinde budama olayına fidanın alınması ile başlanır. Bu nedenle ağaçlara verilmesi düşünülen terbiye sistemleri; anacın ve çeşidin büyüme gücüne, şekline seçilen bahçe yerinin yöney ve toprak tipine, çeşidin meyve iriliğine uygulanacak olan kültürel işlemlere vb. kriterler dikkate alınarak ilk önce belirlenmelidir. Armut ağaçlarının genelinde hakim olan dikine büyüme eğilimi nedeniyle dike yakın olan budama şekillerinin verilmesi ve uygulaması daha kolaydır. Özellikle son yıllarda artan sık dikim nedeniyle bu tip sistemler daha da önem kazanmıştır. Bahçelerde en fazla uygulanan sistemlerden bazıları; doruk dallı, değişik doruk dallı, palmet, kordon (duvar sistemi) vb. olarak verilebilir.

Değişik Doruk Dallı Sistem

Kordon Sistemi

HASAT VE VERİM

Armut meyveleri yeme ve hasat olumu olmak üzere iki farklı dönemde hasat edilirler. Erkenci veya yazlık çeşitler yeme olumunda hasat edilip doğrudan pazara sunulurlar. Güzlük ve kışlık çeşitler ise hasat olumunda ağaçtan toplanırlar ve belirli sürelerle olgunlaştırma odasında bekletilerek yeme olumuna getirilirler. Bu çeşitlerin gönderileceği pazarlar uzak ise bu süreler taşıma esnasında da geçirilebilir.

Hastalık ve Zararlılar

Armut ateş yanıklığı, Külleme, Karaleke, Memeli Pas, Meyve iç kurdu, Armut Yaprak piresi, Armut sülüğü ve kabuklu bitler armut yetiştiriciliğinde en önemli bazı hastalık ve zararlılardır.

etruşka

İtalya‘da melezleme ile elde elden ağaç yarı dik gelişen ve geniş taç oluşturan erkenci çeşitlerdendir. Meyveleri Akça armudunu andırmakta, ancak meyveleri Akça’dan biraz daha iridir. Meyve kabuğu zemin rengi sarımtırak yeşildir. Oldukça verimli bir çeşit olup kendisi ile aynı zamanda çiçek açan Morettini, Wiliams çeşitleri dölleyici olarak dikilebilir. Meyve orta irilikte ve sertliktedir. Meyve eti açık krem, sulu ve tatlıdır. BA-29, MC ve OH-F anaçları üzerinde gelişimi ve uyuşması iyidir. Erkenci olması nedeniyle talep görmektedir.5-10 Temmuz tarihlerinde  olgunlaşır.

Ankara armudu verimli bir çeşittir.

Ağaçlar armut ve ahlat çöğürü üzerinde 5-7 yaşından itibaren ürün vermeye başlamakta ve ürün miktarı 15 yaşına kadar artmaktadır. 

İyi bakım koşullarında verimlilik 50 yaşına kadar aynı düzeyde devam etmekte ve daha sonra düşüş göstermektedir.

WILLIAMS

Orijini

1770 yılında İngiltere’de bulunmuştur.

Ağaç Özellikleri

Ağaçlar gençken dikine kuvvetlice büyür, verim başlayınca gelişme      yavaşlar ve yayvanlaşır. Klasik ayva anacı ile uyum sağlamaz.

Meyve Özellikleri

Meyvesi orta iri – iri konik, boyunlu, orta kısmı geniş armut biçimindedir. Meyve kabuğu açık yeşil, ince, sap çukuru çevresi paslı, yeme olumunda sarı renktedir. Meyve eti beyaz, ince dokulu, tereyağı tipinde, çok sulu, tatlı ve aromalı olup kalitesi mükemmeldir. Sofralık, kurutmalık ve konservelik olarak kullanılmaktadır. Yaklaşık 500 gram ağırlığındadır.

Hasat Zamanı

Ağustos ayının 3. haftası itibariyle hasat edilir.

Tozlayıcılar

Akça, Mustafabey, Comice

****

santa maria

Orijini : 1951 yılında İtalya’da William ve Coscia melezlemesinden elde edilmiştir.

Ağaç Özellikleri

Ağaçları güçlü ve erken verime yatar, yarı dik ve hızlı gelişir. Verimli ve ülkemizde çok yaygın bir çeşittir.

Meyve ÖzellikleriMeyve iri ve konik şekillidir. Meyve kabuk rengi hasat döneminde açık yeşil zemin üzerine al yanaklıdır. Meyve eti beyaz, orta sulu ve orta lezzetlidir. Soğuk hava deposunda olgunluğa ulaştığında kabuğu sarı renk alır ve uzun süre depolanabilir. Ortalama 65–70 cm genişlikte, sap hariç 105 cm uzunlukta olup yaklaşık 220 gram ağırlığındadır.

Hasat Zamanı

Ağustos ayının 1. haftası itibariyle hasat edilir.

Tozlayıcılar

Williams, Abate Fetel

MARGERITE MARILLAT (KIEFER)

Orijini : İngiltere

Ağaç Özellikleri

Ağaçları yarı dik ve çok hızlı gelişir. Çok verimli bir çeşit olup ülkemizde oldukça yaygındır.

Meyve Özellikleri

Meyveleri iri, bazen de çok iridir. Sap ve çiçek kesimi dar olup orta kesimi oldukça şişkindir. Yeşil sarı zemin üzerine beneklidir. Meyve eti beyaz, kumlu, orta sulu ve orta lezzetlidir. Erwinia (ateş yanıklığı) hastalığına çok dayanıklıdır. Soğuk hava tesislerinde uzun süre depolanabilir. Ortalama meyve eni 90mm. meyve uzunluğu sap hariç 95 mm. olup, yaklaşık 350 gr. ağırlığındadır.

Hasat Zamanı

Ekim ayının ilk günleri itibariyle hasat edilir.

Tozlayıcılar

AKÇA

Orjini : Anadolu

Ağaç Özellikleri : 

Ağaçları kuvvetli büyür ve yarı dik gelişir. Düzgün bir taç teşkil eder, dallar sık ve aşağıya doğru sarkıktır. Düzenli meyve verir. Kendine kısır bir çeşittir. Armut anacına aşılanması durumunda geç meyveye yatar. Bu yüzden genellikle ayva anacına aşılanır ve iyi uyum gösterir.

Meyve Özellikleri :

Meyvesi küçük, kısa boyunlu, alt kısmına doğru geniştir. Meyve kabuğu yeşil zemin üstüne sarı renktedir, yeme olumunda yeşilimsi sarı renkte ve incedir. Meyve eti beyaz, az kumlu, orta derecede sulu, az tatlı olup kalitesi orta – iyidir. Ortalama meyve eni 45 mm. meyve uzunluğu sap hariç 70 mm. olup yaklaşık 120 gram ağırlığındadır.

Hasat Zamanı

Temmuz ayının 2. haftası itibariyle hasat edilir.

Tozlayıcılar

Mustafa Bey, Williams.

BAHRİBEY

Orijini : Anadolu

Ağaç Özellikleri

Ağaçları kuvvetli, dik-yarı dik gelişir. Orta kuvvettedir. Yüksek verimlidir.

Meyve Özellikleri

Meyve şekli yuvarlak, çiçek çukuru kısmı geniş, kendine özgü hoş kokulu, meyve iriliği ortadır. Kabuk rengi olgunlaştığında sarıdır. Ortalama meyve eni 60mm. meyve uzunluğu sap hariç 70mm. olup yaklaşık 160 gram ağırlığındadır.

Hasat Zamanı

Temmuz  ayının 2. haftasından itibaren hasat edilir.

Tozlayıcılar

Williams

DEVECİ

Orijini : Samsun

Ağaç Özellikleri

Ağaçları orta kuvvete ve yaygın gelişir. Ülkemizde armut yetiştiriciliğinin yapıldığı bölgelerde sıkça rastlanır. Erwinia (ateş yanıklığı) hastalığına hassastır.

Meyve Özellikleri

Meyvesi iri-çok iri, basık, alt kısmı geniş, boyunsuzdur. Çiçek çukuru derindir. Meyve yüzeyi hafif girintili çıkıntılı olup kabuğu ince, zemin rengi sarı-yeşil, passız, bazen güneş gören yüzü pembe- kırmızıdır. Meyve eti beyaz, gevrek, sulu, tatlı ve kalitesi yüksektir. Soğuk hava tesislerinde uzun süre muhafaza edilebilmekte ve kış ayları için satış değeri açısından iyi bir seçenektir. Yeme olumunda fazla yumuşamaz. Ortalama; 100mm. genişlikte, sap hariç 98 mm. uzunlukta olup yaklaşık 620 gram ağırlığındadır.

Hasat Zamanı

Ekim ayının 2. haftasından itibaren hasatına başlanabilir.

Tozlayıcılar

Akça, Williams.

HAZİRAN GÜZELİ

Orijini : Anadolu

Ağaç Özellikleri

Ağaçları yarı dik ve çok hızlı gelişme sağlar. En erkenci armut çeşidi olup çok verimlidir.

Meyve Özellikleri

Orta irilikte yeşil zemin üzerine kırmızı yanaklıdır. Sulu, tatlı ve hoş kokuludur. Meyve eti sarı, hafif kumludur. Ortalama 50 mm genişlikte,

 sap hariç 95 mm uzunlukta olup yaklaşık 170 gram ağırlığındadır.

Hasat Zamanı

Haziran ayının 4. haftası başlanıp birden fazla toplama gerektirir. Dökülme yapması sebebiyle hasadına geç kalınmamalıdır.

Tozlayıcılar

Williams

NASHI - HOSUI

Orijini

1972 - Japonya. Nashi kelimesi Japonca da armut anlamında kullanılmaktadır. Nashi-Hosui Japon armut çeşitlerinin dünyada en yaygın olanıdır.

Ağaç Özellikleri

Ağaçları orta güçte yarı dik gelişir. Spur bir çeşit olduğundan sık dikime uygundur. 

Armut yetiştirilebilen tüm bölgelerimize önerilir. Enwinia (ateş yanıklığı) 

hastalığına dayanıklıdır. Çok verimli bir yapısı olduğundan mutlaka meyve seyreltmesi yapılmalıdır. 

Meyve Özellikleri

Meyveleri orta irilikte, açık kahve zemin üzerine sarı benekli ve az paslıdır.

 Uzun saplı, basık ve şişkindir. Meyve eti beyaz, çok sulu, müthiş aromalı ve lezzetlidir. 

Soğuk hava tesislerinde uzun süre muhafaza edilebilir. 

Ortalama 61 mm. genişlikte, 

hariç 53 mm. uzunlukta olup yaklaşık 140 gram ağırlığındadır. 

Hasat Zamanı

ı.

r

Kendine verimli bir çeşittir.

HOSUI

Meyveleri orta irilikte, 

Açık kahve zemin üzerine sarı benekli ve az paslıdır. 

Uzun saplı, basık ve şişkindir. 

Meyve eti beyaz, çok sulu, müthiş aromalı ve lezzetlidir. 

Soğuk hava tesislerinde uzun süre muhafaza edilebilir. 

Ortalama 61 mm. genişlikte, sap hariç 

53 mm. uzunlukta olup yaklaşık 140 gram ağırlığındadır.

ABBE FETEL

Ağacı, zayıf-orta kuvvette ve diktir.

Meyve kabuk rengi paslı, ince, yeme olumunda koyu sarıdır.

Meyvesi iri, konik ve boyun kısmı uzundur.

Hasat zamanı Eylül sonu, Ekim başlarıdır.

Tozlayıcıları : Williams, Coscia

kaynak :

 arastirma-yalova.gov.tr

http://www.anadolufidancilik.com.tr/armut.html