Bahçe ve bitki: Süs Bitkilerinde Aşı

Süs Bitkilerinde Aşı

Aşı Yapma Nedenleri

Süs bitkilerinde başarı elde etmek için yapılması gereken işlemlerden bir tanesi de, aşılamadır. Aşılama , fizyolojik yapıları birbirine benzeyen iki bitki parçasının kaynaşmasını sağlayarak tek bir bitki görünüşü verme sanatıdır. Bu iki bitki parçasından, üzerine aşı vurulacak süs bitkisine “anaç”, anaç üzerine aşılanan süs bitkisi parçasına ise “kalem veya göz” denir. Pratik olarak anaç ağacın toprak altı organını, kalem veya göz ise tacını veya çiçek karakterini oluşturur. Süs bitkilerinde bu şekilde bir üretime başvurulmasının bir çok sebebi vardır. Aşılama sebeplerini şu şekilde sıralamak mümkündür;

 Alternatif vejetatif üretim teknikleri ile çoğaltılması güç veya zor olan süs bitkileri çoğaltılmak,

 Peyzaj alanlarında kullanılmak üzere özel formları elde etmek,

 Tohumla çoğaltılmış bitkilerin üzerinde, istediğimiz bitkiyi yetiştirebilmek,

 Diğer üretim yöntemlerine göre daha hızlı çoğaltma sağlamak,

 Özel amaçlar için anaçları kullanabilmek,

 Hastalık ve zararlılara dayanıklı anaç kullanılmasını sağlamak,

 Farklı toprak tiplerinde yetiştiricilik yapma imkânı sağlamak,

 Farklı ağaç büyüklüğü elde etmek,

 Soğuklara dayanım sağlamak,

 Yeni geliştirilen çeşitleri hızla üretmek,

 Mevcut süs bitkisi çeşitlerini değiştirmek,

 Zarara uğramış olan süs bitkilerini onarmak,

 Virüslere karşı dayanıklı bitki elde etmek,

 Anaçların sağladığı avantajlardan faydalanmaktır.

Süs Bitkilerinde Aşı Zamanı

Göz aşılarında, aşılama zamanını belirleyen en önemli faktör bitkinin ne zaman kabuk verdiğidir. Kabuk verme, bitkinin kabuğunun bütünlüğünün bozulmadan odun tabakasından ayrılmasıdır. Bu şekilde bir kabuk ayrımı ise bitkilere su yürüdüğü dönemde gerçekleşir. Kalem aşılarında ise kabuk kaldırma olayı olmadığı için mevsimin uygun olduğu ve kalemin bulunabildiği her dönemde yapmak mümkündür.

Göz aşılarını zamanına göre üç dönemde yaparız, bu dönemler aşağıdaki gibidir;

 Sonbahar göz aşısı (durgun göz aşısı)

 İlkbahar göz aşısı (erken sürgün göz aşısı)

 Haziran (geç sürgün) aşısı

Aşıyla Çoğaltılabilen Süs Bitkileri

Dış mekan süs bitkileri

Köknar, akçaağaç, kızılağaç, huş ağacı, katalpa, sedir, erguvan, turunçgiller, servi, kızılcık, kayın, çoban püskülü, sarı salkım, ladin, kavak, çam, söğüt, yalancı akasya, meşe, ıhlamur, sofora

Çalılar ve sürünücü bitkiler

Kivi, kadın tuzluğu, kamelya, yaban asması zafer sarmaşığı, kızılcık, dağ fındığı, dağ muşmulası, defne, taflan, hamamalis, hatmi, sarmaşık, manolya, şakayık, pittosuporum, frenk üzümü, leylak, kartopu, asma, mor salkım

Kaktüsler ve sukkulent bitkiler

Astrophytum (yıldız kaktüsü), cleistocactus, gymnocalycium (asılı kaktüs), parodia, rhipsolis, rebutia, schlumbergera (bu türlerin türkçe isim karşılıkları mevcut değildir).

Aşının Tutmasını Etkileyen Faktörler

Kalem ve anaç birbirleriyle uyuşur olmalıdır: Tersi olduğunda uyuşmazlık söz konusudur. Uyuşmazlık olduğu durumda iki birey parçasının birleştiği aşı noktasında kaynaşma ya hiç olmaz veya yetersiz olur. Bu durumda aşı noktasında şişme gözlenir ve bu yerden aşı kolaylıkla kırılabilir. Aşılı fidanda bodurlaşma olur ve sağlığı bozularak yaprakları sararır. Anaç ve kalem arasında büyüme farklılıkları gözlenir ve bir iki yıl içinde aşılı fidan ölür. Bitkiler, botanik akrabalık ilişkileri bakımından birbirlerine ne kadar yakın olurlarsa uyuşma olasılığı o kadar yüksek olur. Bunun için sırasıyla aynı klon, aynı alt tür içinde olan aşılamalarda başarı şansı çok yüksektir. Aynı cinsin ayrı türleri arasında ise aynı familyaya ait olsalar da cinsler arasındaki uyuşmazlık dolayısıyla başarı şansı düşük olmaktadır.

Bitki türlerinde, aşıdaki başarı türlere göre değişmektedir: Bazı türlerde aşının tutma olasılığı düşüktür. Örneğin, meşe ve kayınlar çok güç aşılanır. Bazı türlerde ise

başarı çok yüksektir.

Anaç kaliteli, kuvvetli ve genç bir fidan olmalıdır: Tohumdan yetişmiş anaç,

vejetatif yollardan üretilmiş fidana göre daha çok tercih edilir.

Kalemler uygun zamanda alınmalı ve aşı uygun zamanda yapılmalıdır: Kalem aşıları için en uygun aşılama zamanı yaz aşısı dışında, ilkbaharda anaçta kök faaliyeti başlayıp kalemde gözlerin henüz uyku hâlinde olduğu zamandır. Bunun için kalemler daha önce soğuk depolara alınarak saklanbileceği gibi, anaçlar da saksılara dikilerek seralara alınıp daha erken aktif hâle gelmeleri sağlanabilir.

Kalem ve anacın kambiyumu mümkün olduğunca sıkı bir şekilde üst üste gelmelidir. Böylece kaynaşma daha çabuk olur. Çünkü iki parça arasındaki açıklığı doldurmak üzere kallus kolaylıkla oluşur ve yara hızla kapanır. Böylece her iki parçanın iletken dokuları arasında hızla kaynaşma sağlanmış olur. Bu yolla kalem, su ve besin maddesi ihtiyacını anaçtan birbirleriyle en kısa zamanda ilişkiye geçen iletken dokularla kolayca karşılar. Bunun için anaç ve kalemde açılan kesitler ne kadar birbirine benzer olursa o kadar kambiyumların üst üste gelme şansı artar.

Aşı yeri, aşılamadan hemen sonra uygun bir macunla kapatılmalıdır. Bu şekilde aşı yerinde kuruma ve çeşitli enfeksiyon tehlikeleri önlenmiş olur. Macunlamadan önce her iki parçanın sıkı bir şekilde lastik, plastik veya rafyadan oluşan bir bantla sarılması gerekir.

Aşılamadan sonra uygun bakım ve özen gerekir. Özellikle anaçtan çıkan sürgünler azaltılarak anaçla kalem arasındaki özsu sirkülasyonunun yeterli olması sağlanır.. Tutmuş aşılı fidanların dış koşullara alıştırılmaları gerekir. Yörelere ve o yılki hava koşullarına göre değişmekle birlikte aşılı fidanlar haziran ayı başından itibaren açık havadaki yerlerine alınabilirler. Fidanlara haziran, temmuz ve ağustos aylarındaki fazla sıcaktan korumak için gölgeleme yapılır. Ancak aşılı fidanlar kesinlikle günün her saatinde gölge altında tutulmamalıdır..

Hava, nem ve sıcaklık şartları uygun olmalıdır. Aşılamada çevresel şartların uygun olması aşının tutması için çok önemlidir. Örneğin iğne yapraklılarda aşılama öncesinde (aşıya başlamadan bir iki hafta önce) sera ısısı +200C ile +250C’ye yükseltilerek aşılanacak fidanların 15-20 günde uyanması sağlanmalıdır.

Isının gün boyunca aşırı değişikliğe uğramamasına özen gösterilmeli,:sera ortamının en soğuk saatlerde bile +100 C’nin altına düşmemesine özen gösterilmelidir. Aşıyı izleyen günlerde, aşı kalemlerinin su kaybının en aza indirilmesi için sera içindeki nisbi nem oranı %70-80’den aşağı düşürülmemelidir.

Havalandırma günün en sıcak saatlerinde ve fidanlara uzak bir noktadan yapılmalıdır.

Güneşli günlerde her gün, kapalı günlerde günaşırı yapılmalıdır.

Nisbi nem oranının yüksek havanın kapalı ve yağışlı olduğu günlerde havalandırma sistemi açık tutulabilir. Güneşli sıcak günlerde sera içi sıcaklığı hava sıcaklığının üzerine çıkabilir. Bu durumda sera içi gölgeleme perdeleri, sera çatısına kireç (+üstübeç) sürülmesi ve seranın dışardan sulanması gibi pratik önlemler alınmalıdır

 Kalem veya gözün anaca doğru takılmış olması gerekir. Ters takılmış kalem veya göz olması hâlinde aşıda tutma görülmez.

 Aşının başarı oranı; Bitkinin türü, koşullara uygun aşılama yönteminin seçimi ve deneyimli bir aşıcı ile daha da yükselir.

 Kalem ve gözün hastalık etmenleriyle (özellikle virüsler) bulaşık olması, aşıda başarıyı azaltır. Bu yüzden virüssüz ağaçlardan ve omcalardan(bağ kütüğü) kalem alınması, aşıya başlamadan önce fidan üretim materyallerinin mantari ve bakteriyel hastalık etmenlerine karşı dezenfekte edilmesi gerekir.

Aşılamanın Sınırları

İki farklı bitkinin başarılı bir şekilde aşılanması her zaman mümkün değildir. Botanik olarak bitkilerin birbiriyle bağlantılı olması her zaman başarıyı garanti etmemektedir. Bu konuda uzun yılar boyunca elde edilen pratik uygulamalar en iyi rehberdir. İki tür

birbiriyle başarılı bir birliktelik oluşturmuyorsa uyuşmazlıktan söz edilir. Genel bir kural olarak sınıflandırmada bitkiler birbirine ne kadar yakın ise başarı şansı o kadar yüksektir. Ticari olarak bu işi yapan işletmeler açısından bakıldığında; aşılama sürekli kambiyum oluşturabilen bitkiler ile sınırlıdır. Orman bitkilerinde, farklı familyalar arasında başarılı bir aşılama bildirilmemiştir. Kısacası, bir meşe(Fagaceae) ağacıyla akçaağacın (Aceraceae) başarılı bir şekilde aşılanması mümkün değildir.

Aynı familya içerisindeki cinsler arasında aşılama mümkündür, bununla birlikte aşılama sayısı sınırlıdır.. Aynı türlerin çöğürleri ve klonları ile yapılan çalışmaların hepsinde aşılama başarı ile sonuçlanır; bununla birlikte uyuşmazlık problemleri de yok değildir. Pseudotsuga tnenziesii (Douglas çamı) klonu, Quercus palustris Sovereign(meşe türü), ve Acer rubru (çam türü) çeşitleri aşılamalarında başarısızlıklar görülmüştür. A. rubrun ve A. rubruni çöğür anaçlarındaki uyuşmazlık problemleri, bu çeşitlerin çelikle çoğaltılması yoluna gidilmesine neden olmuştur.

Uyuşmazlık Nedenleri

Daha önce de bahsedildiği gibi, çok yakın akraba bitkiler birbiri üzerine aşılandığı

zaman aşı yerinde mükemmel bir kaynaşma meydana gelmektedir.

Bitkiler arasındaki akrabalık derecesi azaldıkça buna bağlı olarak kaynaşma durumunda bir kötüleşme görülmektedir. Akraba olmayan bitkiler arasında genel olarak herhangi bir kaynaşma meydana gelmemektedir. Ancak pratik uygulamalarda istisnai durumlar söz konusudur. Bazen anaç ve kalem arasındaki kaynaşma ilk yıllarda normal olarak görüldüğü hâlde aşılamadan bir süre sonra, herhangi bir mekanik etki ile anaç ve kalem birbirinden oldukça düzgün bir yüzeyle ayrılmaktadır. Bazı hâllerde bitki birkaç hafta veya yıl normal olarak gelişir ve daha sonra kalem kuru veya aşı noktasından kırılır. Bazen ise aşı hiç tutmaz. İşte bahsedilen hiç tutmama veya sonradan kurumalarda etkili olan mekanizma uyuşmazlıktır. Yani iki bitkinin sağlıklı ve düzenli olarak gelişip bir bitki oluşturamamasına uyuşmazlık denmektedir. Uyuşmazlıkta en önemli faktör akrabalık derecesidir. Uyuşmazlık tam veya kısmi olabilir. Tam uyuşmazlıkta anaç ve kalem arasında hiçbir kaynaşma meydana gelmez. Kısmi uyuşmazlıkta ise kalem ve anaç elemanlarının bazı doku kısımları arasında kaynaşma meydana gelebilir.

Uyuşmazlık Belirtileri

 Aşı noktası hiç bir zaman kaynaşma göstermez.

 Aşı noktasının sadece küçük bir kısmında kaynaşma gözlenir.

 Aşı başta tutmuş gibi gözükür fakat sonrasında bitki ölür.

 Aşılı kısımda besin maddesi düzensizliği ya da eksikliği semptomları gözlenir.

 Aşı bodur ağaç oluşumu ile sonuçlanır.

 Anaç ve kalem farklı gelişme gösterirler veya aşı noktasında tıkanmalar gözlenir.

 Uyuşmazlık, doku sistemlerinin yozlaşmasına neden olur, depo maddelerinin düzensiz dağılımından dolayı erken yaprak dökümleri gözlenir. Aşı uyuşmazlıklarının oluşumu hakkında kesin bir şeyler söylemek mümkün değildir, ancak genetik farklılıklar ve hastalıklar (virüs ve mikoplazma) önemli etmenlerdir.

Yukarıda sayılan belirtilen bir veya birkaçının görülmesi aşı kombinasyonunda mutlaka uyuşmazlık olduğunu göstermez. Çünkü bu belirtilerden bazıları çevre şartlarından

kaynaklanabilmektedir. Örneğin su veya bazı temel besin maddelerinin eksiklikleri, hastalık ve zararlıların etkileri veya aşı tekniğinin yanlış olarak uygulanması durumunda da yukarıda sayılan durumlar ile karşılaşmak mümkündür. En güvenli belirti, kalemin aşı noktasından düzgün bir yüzeyle ayrılmasıdır.

Anaç Kalem İlişkileri

Ağaçların üretilmesinde aşı tekniğinin kullanılması, yetiştiricilik yönünden üzerinde önemle durulması gereken hususları ortaya çıkarmıştır.

Bu ortaya çıkan hususlardan bazıları olumlu iken bazıları olumsuzdur. Çeşitler farklı anaçlar üzerine aşılandıklarında farklı tepkiler vermiştir. Bu farklı tepkiler vermesinin sebebini öğrenmek için çalışmalar yapılmış ve ağacı oluşturan parçaların (anaç – kalem ) birbiri üzerine önemli etkileri olduğnu ortaya konmuştur.

Anacın Kalem Üzerine Etkileri

Kuvvetli gelişen anaçlar, özelliklerini üzerine aşılı bulunan kalemde de gösterirler. Çeşitler kuvvetli anaçlar üzerinde iyi gelişip büyük taç oluştururken, zayıf anaçlar üzerine aşılandıklarında bu özelliği göstermeyebilirler. Ayrıca anacın etkisi ile ağacın genel görünüşünde de değişmeler meydana gelir. Ağaç ömrü üzerlerinde de aşılı bulundukları anacın etkisi vardır. Hastalık ve zararlılara dayanımı iyi olan anaçlar üzerine aşılanmış bitkinin dayanımı daha iyidir.

Kalemin Anaç Üzerine Etkisi

Kalemin gelişme gücü de anacı önemli ölçüde etkiler. Kuvvetli gelişen kalem gelişmesi zayıf olan anaç üzerine aşılanırsa anacın gelişmesi aşılanmamış hâline göre daha fazla olur. Tersine zayıf gelişen bir kalem kuvvetli bir anaç üzerine aşılanırsa anacın gelişmesi aşılanmamış hâline göre daha az olur. Ayrıca kalem anacın daha kısa sürede olgunlaşmasını ve soğuklara daha çok dayanması sağlar.

Aşıda Kullanılan Alet ve Malzemeler

Aşı Bıçağı

Yapılacak olan göz ve kalem aşılarında göz ve kalemin hazırlanmasında, anaçta göz ve kalemlerin takılacağı yerleri hazırlamada aşı bıçağı kullanılır.

Budama Makası
Aşı kalemlerinin alınması ve hazırlanmasında kullanılır.

Budama makasları

Kalem aşılarını yapmak için, anaçların kalın dallarının kesilip aşı için hazırlanmasında

kullanılır.

Aşı Bağı

Yapılan göz ve kalem aşılarının bağlanmasında kullanılır.

Aşı Macunu

Göz ve kalem aşılarında aşı bağlarının bağlanmasından sonra koruyucu olarak aşı

noktasının kaplanmasında kullanılmaktadır.

Aşı Makinesi
Daha çok kalem aşılarının yapılmasında kullanılmaktadır.

Diken Kırıcı
Daha çok gül gibi türlerin aşılanmasında,

anaç üzerinde yer alan dikenlerin temizlenmesinde kullanılabilecek bir alettir.

Çift Ağızlı Bıçak

Yama ve flüt aşı yapımında kullanılmaktadır.

GÖZ AŞILARI

Anaçlar aşılanıncaya kadar toprakta yetiştirilebilirler veya dormant (tohumun uyku hali)hâlde iken aşılama parsellerine dikilip 0,5–1 cm çapa ulaşıncaya kadar büyütülmeye devam edilirler. Aşılama zamanı gediği zaman yerden itibaren ilk 10-15 cm’lik kısım yapraklardan ve yan dallardan temizlenerek aşılama sırasında rahat bir çalışma alanı sağlanır.

Aşı bıçağının göz takılacak alanda çalışırken kısa sürede körelmemesi için, bu alanda yer alan toprak partikülleri temizlenir. Büyüme sezonu içerisinde, ağaçların iç tarafındaki gölge yerlerden en iyi Olgun gözler toplanır. Uç gözler veya genç gözler atılmalıdır çünkü bunlar tam anlamıyla olgunlaşmamışlardır.

Alınan gözler hemen kullanılmayacak ise. . piknik soğutucu içerisinde serin ve nemli ortamda saklanmalıdır. Aşıcı tek başına çalışıyor ise aşı gözlerini nemli çuval bezleri arasında veya karanlık poşette saklamalıdır. Saklama süresi birkaç günden fazla olması durumunda atılmaları gerekir

Süs Bitkilerinde T Göz Aşısı

T göz aşısı, ağacın kabuk verdiği dönemde gerçekleştirilir. Kabuk verme ise kesimden sonra kabuğun kolayca ve düzgün bir şekilde, zarar görmeden ağaç odun tabakasından ayrılmasıdır. Bunun tam olarak meydana gelmesi; toprak nemi, sıcaklık ve içinde bulunulan yılın dönemine bağlıdır. Tür ve çeşitlere göre de değişmektedir. Kuru veya aşırı sıcak ve soğuk döneler kabuk verme süresini kısaltır. Sulama, T göz aşısı dönemini uzatmada yardımcıdır. T göz aşısı sıcak yaz aylarının başlamasından önce bitirilmiş olmalıdır. Aşının başarısı iki önemli etkene bağlıdır. Birincisi gözler hava sıcaklığı 32 C˚ geçtikten sonra takılmamalıdır. İkincisi, gözler fidanın serin olan kuzey veya doğu tarafına takılmalıdır.

T göz aşısının yapılışı

Anacın hazırlanması: Anaç üzerinde aşı bıçağı ile T şeklinde bir çizim

gerçekleştirilir. Çizim sırasında odun tabakasının kesilmemesine dikkat edilir. İlk önce T’nin üst kısmı daha sonra alt kısmı oluşturulur ve aşı bıçağının tersi ile T’nin kanatları açılır. Eğer uygun dönemde isek kanatlar hemen açılacak ve göz kolayca yerine oturtulacaktır.

Gözün hazırlanması: Göz çoğunlukla bir tek göz ve kabuk tabakası veya çok ince bir odun tabakası ile açılan T şeklindeki açıklığa yerleştirir. Gözün çıkartılması için, gözün yaklaşık 1,5 cm kadar altından bıçakla kesim yapılmaya başlanır ve yukarıya doğru gözü 1 cm kadar geçene kadar kesime devam edilir. Burada yatay bir kesim yapılır ve göz çıkartılmış olunur. Göz çıkartıldıktan sonra büyüme tabakası kopartılmadan odun tabakası kabuktan ayrılır.

Gözün yerleştirilmesi: Anaç üzerinde açılmış olan T’nin kanatları arasına göz

yerleştirilir ve aşağı doğru itilir. Gözün tabakasının üst kısmı ile T’nin üst kısmındaki kabuk tabakası üst üste getirilir. Daha sonra kanatlar gözün üzerine kapatılır, böylece anaç ve gözün daha sıkı kaynaşması sağlanmış olunur.

Aşının korunması: 10–15 cm uzunluğundaki aşı bağı kopartılır. Aşı bağı ile göz dışarıda kalacak şekilde aşı noktası sarılır. Sargı ne çok sıkı ne de gevşek sarılmalıdır. Böylece aşı kurumaya karşı korunmuş olunur. 15 gün sonra aşı kontrol edilir ve aşı bağı çözülür. Aşı tutmuş ise göz üzerinde bırakılan yaprak sapı kolayca düşer. Tutmamış ise yaprak sapı sıkı bir şekilde göze bağlı kalır.

T göz aşısının yapılış aşamaları

Süs Bitkilerinde Yama Göz Aşısı

Yama göz aşısı, süs bitkilerinde çok yaygın olmasa da başvurulan aşı yöntemlerinden biridir. Uygulanmasının zorluğu sebebi ile fazla rağbet edilen bir yöntem değildir. Ancak bazı aşıcılar tarafından uygulanmaktadır. Bu türlerin aşı çelikleri genellikle daha kalındır (1,25-2,5 cm). Bu tür aşılarda anaç üzerinde, kare veya dikdörtgen şeklinde kabuk tabakası tomurcuk alanı ile birlikte çıkartılır. Anaç ve aşı kaleminin her ikisinin de çok iyi kabuk vermesi gereklidir.

Yama aşı

Anacın Hazırlanması: Çift ağızlı bıçak ile göz tam orta kısma gelecek şekilde kabuk tabakası yatay ve dikey olarak çizilir ve kabuk tabakası çıkartılır.

Yama aşının yapım aşamaları

Gözün hazırlanması: Anaçta olduğu gibi burada da çift ağızlı bıçakla yatay ve dikey kesim yapılarak. kabuk tabakası bozulmadan ve tam olarak yerinden çıkartılır.

Gözün yerleştirilmesi: Anaç ile kalemden çıkartılan parça büyüklükleri aynı olacağı için göz içeren parça sorunsuz bir şekilde yerine oturacaktır. Eğer parça büyüklüğü tam olarak ayarlanamamış ise tam oturmaz ve aşının tutma başarısı düşer.

Aşının Korunması: Gözün anaç üzerine yerleştirilmesinden sonra aşı bağı ile bağlanır ve aşı macunu sürülür.

Süs Bitkilerinde Yongalı Göz Aşısı

Yonga göz aşısı olgun gözün bulunduğu her dönemde gerçekleştirilebilecek bir tekniktir. Çünkü kabuk vermesi olayını beklemeye gerek yoktur, bu teknikte aşılama sezonu T göz aşısına göre uzundur. Kolay kabuk vermeyen (Akçaağaç gibi) türlerin çoğaltılmasında T göz aşısına göre daha başarılı bir şekilde uygulanır.

Anacın ve Gözün Hazırlanması:T göz aşısı ve yonga göz aşısının temel mantığı aynıdır fakat kesimleri son derece farklıdır. Gözün alt kısmında 3 mm kadar derinliğe kadar 45-60˚ ile bir kesim yapılır. Gözün yaklaşık 1,5-2 cm kadar yukarısından ikinci kesime başlanır ve birinci kesim noktası ile buluşuncaya kadar devam edilir (Verilen değerler türlere ve gözün büyüklüğü ve küçüklüğüne göre değişebilir.). Daha sonra göz çıkartılır.

Yongalı göz aşısının yapılışı

Gözün yerleştirilmesi: Anaç ve aşı kalemi üzerinde gerçekleştirilen kesimler

genellikle aynı büyüklüktedir. Bununla birlikte her zaman aynı büyüklükte olmayabilir. Bu durumda genellikle kesimin başlangıcından başlayarak aşağı doğru 1/3’lük kısmına

yerleştirilir. Eğer göz daha dar ise anaç üzerinde bir tarafa yerleştirilir.

Aşının Korunması: Yonga göz aşılarında bağlama çok önemlidir. Eğer tüm kesim yüzeyi kapanmayacak olursa göz hava alıp kuruyabilecektir. İnce naylon bantlar ile aşı yüzeyi tamamen kaplanır. Göz dışarıda bırakılmaz. Böylece bir sera ortamı sağlanmış olunur ve yara kısa sürede iyileşir.

Yonga göz aşısının yapım aşamaları

Flüt Göz Aşısı Sert kabuklu ceviz ve pikan benzeri sert kabuklu meyvelerde daha çok kullanılır. Bu tip aşıda anaç üzerinden tüm boru şeklinde bir parça çıkarılır ve çıkan parça flüte benzemesinden dolayı bu isimle anılır. Pratik kullanımı çok yaygın değildir.

Flüt aşı

Anacın Hazırlanması: Çift ağızlı bıçak ile göz tam orta kısma gelecek şekilde kabuk tabakası dairesel olarak çizilir. Daha sonra gözün arkasından dikey bir kesim yapılarak kabuk çıkartılır.

Gözün hazırlanması: Anaçta olduğu gibi burada da çift ağızlı bıçakla dairesel kesim yapılır ve kabuk tabakası bozulmadan, tam olarak yerinden çıkartılır.

Aşının Korunması: Gözün anaç üzerine yerleştirilmesinden sonra, aşı bağı ile

bağlanır ve aşı macunu sürülür.

Flüt aşı yapım aşamaları

KALEM AŞILARI

Anaçla kalemin kambiyum tabakalarının üst üste gelecek şekilde sıkıca temas ettirilerek anaç ile kalem arasında bağlantı kurulması ile yeni bir bitki meydana gelir.Bu aşılara kalem aşıları denir. Yetişme sezonu boyunca ya da öncesinde yapılmış olan göz aşılarından farklı olarak çoğu kalem aşısı yapılırken kalemin ve anacın dinlenme döneminde yani erken ilkbahar ya da kış döneminde yapılması gerekir. Yapılacak kalem aşısı çeşidine uygun olarak anaç hazırlanır Aşı kalemleri anaçlara su yürümeden (yaklaşık 10 gün önceden) alınır, serin ve nemli ortamlarda muhafaza edilir. Aşı zamanı alınarak aşılama işlemi yapılır. Bazı yaprağını döken ağaçların, kalem aşıları kış süresince yapılabilir ve bahara kadar (dikimine kadar) bu şekilde saklanır. Kışın aşı odalarında yapılan aşılarda, masa başında aşılama işlemine (bağcılıkta olduğu gibi) sıklıkla başvurulur ve oldukça başarı elde edilir. En kaliteli kalem çeliği önceki sezon büyümüş sürgünlerden elde edilir. Kalemler temiz keskin makaslar ya da bıçak ile kesilmiş olmalı ve derhal nemli çuval içerisine ya da plastik torba içerisine yerleştirilmelidir. Aşıların yapımı ve kalemlerin toplanması sırasında kesici aletlerin düzenli olarak temizlenmesi gerekir. .

Aşılamada en iyi sonuç, kalem saklanmayacaksa hemen alınıp aynı gün içerisinde

aşılama yapılırarak sağlanır.. Kalem alınırken sağlıklı, kış zararı görmemiş, hastalık ve

böceklerden ari olmalıdır. Yine kalemler ismine doğru ve iyi kalitede olmalıdır. Soğuk

zararı görmüş kalemlerde hem aşı kaynaşması yavaş olur hem de tutma yüzdesi düşüktür.

Eğer çok miktarda aşı kalemi aynı zamanda alınacaksa şunlara dikkate edilmelidir:

 Bütün kalemler eşit uzunlukta kesilir, taban kısımları bir araya gelecek şekilde düzenlenir ve miktarı bilinen demetler hâlinde bağlanır ( Örneğin her demet için 50).

 Etiketlenirler, anaç bitkilerin yeri, hasadın tarihi ve yapılan işlem kaydedilir.

 Taban kısımları nemli çuval ya da yosuna sarılır, polietilen ya da su geçirmez torbalara yerleştirir ve torbalar mühürlenir.

 Eğer gerekli ise yalıtılmış soğutucular içinde ya da ticari depolarda 32º-34ºF (1.8 -3.6 0C) arasında demetler hâlinde, kısa süreli depolanır.

 Sürekli olarak ya da kısa zamanlı da olsa buzdolaplarında, meyve sebze ünitelerinde kalemler asla saklanmamalıdır. Meyve ve sebzelerin depolanma sırasında çıkardıkları etilen gazı kalemdeki gözleri döker ve kalemleri kullanılmaz yapar.

 Kalemler depolama sırasında donmaktan korunmalıdır.

Kalem aşılarında da göz aşılarında olduğu gibi, aşının ya da kalemin vaskular kambiyumu anacın vaskular kambiyumu ile aynı hizada olmalıdır. Vaskular kambiyum bitkilerin

odunlarında kabuğun hemen altına yerleşmiş bölünebilme yeteneğinde olan hücrelerden meydana gelen çok ince bir tabakadır. Kambiyum, canlı olan bitkilerde bitki için iletken dokuları oluşturur. Bu vaskular kambiyum, dal çeliklerinin köklenme öncesinde taban kısmı ile, aşı noktalarında kallus dokusunu (yara dokusu) oluşturur.

Bitkilerdeki odun tabakası kısımları

Süs Bitkilerinde Yarma Aşı

Genel bir kural olarak genç anaçlar kalem aşıları için uygun değildir. Eğer bir anaç 1,5 –2,5 cm çapında ise aşılama için uygundur. Kalem, sağlıklı bitkilerden, zamanında büyümüş ve olgunlaşmış sürgünlerden 5 -7,5 cm uzunluğunda alınmalı ve üzerinde 1 veya daha çok göz taşımalıdır. Kalemler 3 veya daha çok yaprak içerecek şekilde olmalıdır.

Anacın hazırlığı

Anaç, toprak seviyesinde yaklaşık 10 cm kadar yukarıdan keskin bir alet veya testere

yardımı ile kesilir. Budama makası kambiyum tabakasına zarar verebileceği için

kullanılmamalıdır. Kesimden sonra kesim yüzeyi keskin bir bıçakla düzeltilmelidir. Düzeltme sırasında kesim yüzeyine bir eğim kazandırılmalıdır. Düzeltme işleminden sonra keskin bir bıçak ile yüzeyden yaklaşık 5 cm kadar derinlikte bir yarık açılmalıdır. Yarığın açılması sırasında bir çekiçle hafifçe vurulabilir.

Kalemin hazırlanması

Kalemin tabanı kama biçiminde hazırlanır.

Kalemin yapraklarının kesilmesi

Kalem iki yarım, bir tam yaprak taşır.

Kalemin fungisitli suya bandırılması

Kalemler, geriye doğru ölüm göstermeye karşı 30 dakika kadar fungisitli suda bekletilmelidir.

Kalemin takılması

Anaç üzerindeki yarığı açık tutmak için bir tornavida veya bıçaktan faydalanılır. Böylece anacın ve kalemin kambiyum tabakaları üst üste gelecek şekilde kalem anaca takılmış olunur.

Kalemin yerleşmiş hâli

Kambiyum tabakalarının üst üste getirilmesi başarılı bir aşı için hayati önem taşır.

Aşı noktasının ilaçlı su ile kaplanması

Aşı noktasının üzerine az bir miktar fungisitli su dökülür.

Aşıyı koruyucu tedbir alınması

Toprak yüzeyi 2,5–3 cm kadar yükseklikte kum tabakası ile kaplanır ve sulanır. Bu üst kısmı kaplayarakhastalıklara karşı koruma görevi üstlenecektir.

Aşıyı koruyucu tedbir alınması

Aşı noktasını dış etkenlerden korumak ve nemi muhafaza etmek için reçel kavanozu, süt şişesi, su şişeleri vb. bir koruyucu materyal kullanılır. Eğer kullanılan materyal şeffaf ise genç aşıyı güneşten korumak için gazete kağıdı vb. bir şeyle kaplamalıdır. Koruyucu materyal çevresi sulanarak hava boşlukları alınır.

Aşıyı koruyucu tedbir alınması

Kallus dokusu birkaç hafta içerisinde oluşmaya başlar ve iki ay içerisinde kaynaşma gerçekleşir. Bu süre zarfında aşı sürekli olarak büyümesine devam edecektir

Aşının bakımı

Aşı noktasının açılmasından sonra kritik bir dönem yaşanır. Bu dönemde nazik olan bitki gölge bir yere alınmalıdır. Aşı yerine çuval parçası sarılmalı veya bir sepet koruyucu olarak üzerine geçirilmelidir.

Aşının bakımı

Aşılar genellikle ilk sezonda 40– 80 cm kadar büyürler. Sıvılarla hafif bir gübreleme yapılır ya da tüm sezon boyunca hiç yapılmaz.

Tutmuş aşı

Kallus dokusu tamamen oluşunca koruyucu materyaller kademeli olarak kaldırılır. Eğer bir solgunluk meydana gelecek olursa tekrardan solgunluk geçinceye kadar koruyucu tedbirlere devam edilir.

Süs Bitkilerinde Kakma (Yan) Aşı

 Yeni başlayanlar için, aşı teknikleri içerisinde en kolay olanıdır.

 Kesim yapılacak açı belirlenir.

 Bıçakla çok hızla hareket edilmeden belirlenen açı ile kesim yapılır.

 Bıçak birkaç kez ileri geri hareket ettirilerek kesim yapılan aralık açık hâle getirilir.

 Kesim sırasında kavis veya oyuntu yapılmamalıdır.

 Kalem, kurşun kalem ile parmak kalınlığı arasında olmalıdır.

 Kalemin ucu her iki taraftan inceltilir ve düzeltilir.

 Kalem yumuşak odun olmamalı, pişkinleşmiş olmalıdır, aksi taktirde aşı noktasında boşluklar oluşur.

 Kalem, anaç üzerinde açılmış olan boşluğa kambiyum tabakaları çakışacak şekilde takılır.

 Aşı bandı ile ne çok sıkı ne de gevşek olacak şekilde bağlanır.

 Aşı bağlandıktan sonra, nemi muhafaza etmek için üzerine plastik poşet geçirilir.

Süs Bitkilerinde Çoban (Kabuk) Aşısı

 Meyve ağaçlarında ve çiçekçilikte çok kullanılan bir tekniktir.

 Meyvecilikten farklı olarak anaca bir kalem takılır.

 Kabuk tabakası odun kısmına zarar vermeden kesilir.

 Kesilen kabuk tabakasındaki kanatlar zarar verilmeden kaldırılır.

 Yaklaşık olarak kurşun kalem kalınlığındaki bir kalem seçil.

 Kalemin bir tarafı kama şeklinde düzeltilir.

 Kalemin düzeltilen tarafının zıt kısmında hafif bir kesim gerçekleştirili.

 Kalem hazırlanmış olan anaca yerleştirilir.

 Kalem sonuna kadar itilir ve aşı bandı ile çok sıkı veya çok gevşek olamayacak şekilde bağlanır.

 Kullanılan bitkinin istekleri doğrultusunda, aşı sonrası özel bir bakım gerekiyor ise gerekli koşullar sağlanır veya gerekli korunma tedbirleri alınır.

Çivi Aşısı

 Yaklaşık 45 derecelik bir açı ile anaç 1,5–2 cm kadar üzerinde ilk kesim yapılır.

 Daha sonra bu kesimi tamamlayacak şekilde ilk kesim noktasının üstünden bir kesim gerçekleştirilir.

 Bu kesimlerin gerçekleştirilmesi sırasında herhangi bir oyuntu ve kavis oluşmamasına dikkat edilmelidir.

 Kalem ele alınır ve açılan boşluğa uyacak şekilde, herhangi bir kavis veya oyuntu

yapılmadan yassılaştırılır ve açılan boşluğa göre deneme yapılarak ayarlanır.

 Kalem, kurşun kalem ile parmak kalınlığı arasında olmalıdır.

 Kalem hazırlandıktan sonra anaca takılır ve aşı bandı ile ne çok sıkı ne de çok gevşek olacak şekilde bağlanır.

 Kalemin pişkinleşmiş olmasına dikkat edilmelidir.